8-мавзу: Овқат ҳазм қилиш аъзоларининг тузилиши

1. Organlarining tuzilishi va vazifasi.

Ovqat hazm qilish organlari lablar, og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo’ngach, me’da, o‘n ikki barmoq ichak, ingichka va yo‘g‘on ichaklar hamda me'daosti bezi va jigar kabi organlardan tashkil topgan

Lablar. Yuqori va pastki lablar muskullardan iborat bo‘lib, ular og‘izning kirish qismini hosil qiladi.

Og‘iz bo'shlig’da tishlar, til va so‘lak bezlarining kanalchalari joylashgan.

Ovqat hazm qilish organlari:

• 
  1— tomoq-halqum.
  
• 
  2— quloqoldi so‘lak bezi.
  
• 
  3— qizilo‘ngach.
  
• 
  4— me’da.
  
• 
  5— o‘n ikki bannoq ichak.
  
• 
  6 — jigar va o‘t pufagi.
  
• 
  7— me'daosti bezi.
  
• 
  8 — ingichka ichak.
  
• 
  9— ko'richak.
  
• 
  10 — ko‘richakning chuval- changsimon o‘simtasi.
  
• 
  11 —yo‘g‘on ichak.
  
• 
  12 — to‘g‘ri ichak.
  

Og‘iz bo‘shlig’i:

• 
  Og‘iz bo‘shlig’i:
  
• 
  I— yuqorigi jag‘ tishlar.
  
• 
  2— pastki jag‘ tishlar. 3— tomoqdagi bodom- simon bez.
  
• 
  4— til.
  
• 
  5— yumshoq tanglayning tilchasi.
  
• 
  6 —yum­shoq tanglay.
  
• 
  7 — qattiq tanglay.
  
• 
  Katta oziq tishning tuzilishi:
  
• 
  1— emal qavati.
  
• 
  2— dentin qavati.
  
• 
  3 — segment qavati.
  
• 
  4— qon tomirlari.
  
• 
  5 — nerv tolalari.
  

2. Jigar. Medaosti bezi. Ovqat hazim qilishning boshqarilishi.

Jigar odam organizmidagi eng katta bez bo‘lib, massasi o‘rta- cha 1500 g. U qorin bo‘shlig‘i o'ng tomonining yuqori qismida, ya’ni o‘ng qovurg'alar yoyi ostida joylashgan. U ikki bo‘lakdan iborat: o’ng bo’lagi o‘ng qovurg‘a yoyi ostida, qorinning yuqori qismida, ya’ni to‘sh suyagi ostida joylashgan. Jigar hujayralari o‘t suyuqligi ishlab chiqaradi, bu suyuqlik o‘t pufagida to‘planib, maxsus kanalcha orqali o‘n ikki barmoq ichakka quyilib, ovqat tarkibidagi yog’larning hazm bo’lishida ishtirok etadi. Jigarda bir kecha-kunduzda 700—1200 ml o‘t suyuqligi ishlanadi. Jigarning muhim funksiyalaridan yana biri qonni zaharli moddalardan tozalashdir.
Ovqat hazm qilishning nerv markazi uzunchoq miyada va oraliq miyaning ko'rish do'mbog'i ostida (gipotalamusda) joylashgan. Bu nerv markazi parasimpatik (adashgan) va simpatik nervlar orqali ovqat hazm qilish organlari ishini boshqaradi.
Ovqat hazm qilish organlarining ishi nerv va gumoral yo‘l bilan boshqariladi.

Me’daosti bezi odam tanasidagi barcha bezlar orasida hami jihatidan jigardan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Uning massasi 70—80 g, qalinligi 3—4 sm, bo‘yi 17 sm. U uch qismdan: bosh, tana va dumdan iborat. Bu bez qorin bo‘shlig‘ining yuqori qismida, o‘z nomiga muvofiq, me’da ostida joylashgan.