8-mavzu. Osiyo xalqlari

Osiyo suv resurslariga ham boy. Bu yerda har yili 20 ming kub km yomg'ir yog'adi. Eng katta Yenisey, Lena, Amu va Sir, Tigr, Yefrat, Hind, Ganga, Braxmaputra, Xuanxe, Yanszi daryosi suvining ko'pligi jihatidan (yiliga 1000 kub km) faqat Amazonka va Kongo daryolaridan keyingi o'rinda turadi. Ganga bilan Braxma­putra daryolarining bir yillik suv hajmi 800 kub km.dan oshadi. Daryo suvlarining ko'p qismi asosan, dehqonchilikka sarflanadi. Masalan, Hindistonda iste'mol qilinadigan chuchuk suvlarning 95 foizi, Yaponiyada 70 foizdan ko'pi irrigatsiya ishlariga sarflanadi. Butun jahonda sug'oriladigan maydonning to'rtdan uch qismi Osiyoda joylashgan bo'lib, har bir kishiga taxminan 84 ga sug'oriladigan yer to'g'ri keladi. Ayrim joylarda esa dehqonchilikda yer osti suvlaridan foydalaniladi, qurg'oq yerlarda ariq qazilib suv chiqariladi, tog' etaklarida kariz sistemasi joriy etilib, u hozirgacha ham saqlangan.

• Osiyo suv resurslariga ham boy. Bu yerda har yili 20 ming kub km yomg'ir yog'adi. Eng katta Yenisey, Lena, Amu va Sir, Tigr, Yefrat, Hind, Ganga, Braxmaputra, Xuanxe, Yanszi daryosi suvining ko'pligi jihatidan (yiliga 1000 kub km) faqat Amazonka va Kongo daryolaridan keyingi o'rinda turadi. Ganga bilan Braxma­putra daryolarining bir yillik suv hajmi 800 kub km.dan oshadi. Daryo suvlarining ko'p qismi asosan, dehqonchilikka sarflanadi. Masalan, Hindistonda iste'mol qilinadigan chuchuk suvlarning 95 foizi, Yaponiyada 70 foizdan ko'pi irrigatsiya ishlariga sarflanadi. Butun jahonda sug'oriladigan maydonning to'rtdan uch qismi Osiyoda joylashgan bo'lib, har bir kishiga taxminan 84 ga sug'oriladigan yer to'g'ri keladi. Ayrim joylarda esa dehqonchilikda yer osti suvlaridan foydalaniladi, qurg'oq yerlarda ariq qazilib suv chiqariladi, tog' etaklarida kariz sistemasi joriy etilib, u hozirgacha ham saqlangan.

Atoqli rus olimi N.I. Vavilovning fikricha, Osiyo ko'pgina madaniy ekinlarning vatanidir. Bu yerda jahon dehqonchilik markazlarining o'ndan olti qismi joylashgan (Markaziy Osiyo, Old Osiyo, Qora dengiz, Hindiston, Indoneziya va Xitoy) bo'lib g'alla, poliz, sabzavot va texnik ekinlar o'stirilgan va boshqa qit'alarga yirik miqdorda eksport qilingan. Masalan, Hindiston sholi va bug'doyning ayrim turlari, loviya, bodring, shakarqamish, jut va ba'zi kanop xillarining vatanidir. Choy daraxti, apelsin, non daraxti, bananning ayrim turlari, kokos, qand va sago palmalari, yams va taro vatani Janubiy Osiyodir. Arpaning ayrim turlari, chumiza, turp, so'ya, olma va nok, shaftoli va o'rikning ko'p turlari, tut daraxti, ingichka tolali paxta va boshqa o'simliklarning vatani esa Sharqiy Osiyodir. Bug'doyning ko'p turlari, arpa va sulining ayrim navlari, javdar, no'xat va zig'ir, ayrim mevali daraxtlar (olcha, qorali, behi, gilos) va boshqa o'simliklarning vatani Janubi-G'arbiy Osiyo hisoblanadi.

• Atoqli rus olimi N.I. Vavilovning fikricha, Osiyo ko'pgina madaniy ekinlarning vatanidir. Bu yerda jahon dehqonchilik markazlarining o'ndan olti qismi joylashgan (Markaziy Osiyo, Old Osiyo, Qora dengiz, Hindiston, Indoneziya va Xitoy) bo'lib g'alla, poliz, sabzavot va texnik ekinlar o'stirilgan va boshqa qit'alarga yirik miqdorda eksport qilingan. Masalan, Hindiston sholi va bug'doyning ayrim turlari, loviya, bodring, shakarqamish, jut va ba'zi kanop xillarining vatanidir. Choy daraxti, apelsin, non daraxti, bananning ayrim turlari, kokos, qand va sago palmalari, yams va taro vatani Janubiy Osiyodir. Arpaning ayrim turlari, chumiza, turp, so'ya, olma va nok, shaftoli va o'rikning ko'p turlari, tut daraxti, ingichka tolali paxta va boshqa o'simliklarning vatani esa Sharqiy Osiyodir. Bug'doyning ko'p turlari, arpa va sulining ayrim navlari, javdar, no'xat va zig'ir, ayrim mevali daraxtlar (olcha, qorali, behi, gilos) va boshqa o'simliklarning vatani Janubi-G'arbiy Osiyo hisoblanadi.