8-мavzu: Hazm fiziologiyasi. Og’iz boshlig’i, me’da hazimlanish. Reja

Me’da sekretsiyasining tormozlanish mexanizmi. Me’da sekretsiyasini bir kancha faktorlar tormozlaydi. Masalan, un ikki barmok ichakcha tushgan yoglik ovkat me’da bezlari sekretsiyasiga tormozlovchi ta’sir kursatadi. YOgning tormozlovchi ta’siri kisman uning reflektor ta’siriga, asosan esa un ikki barmok ichakda me’da sekretsiyasini tormozlovchi modda – enterogastron xosil bulishiga boglik. YOg ta’sirida me’da sekretsiyasining tormozlanishida nerv sistemasining roli L.A. Orbeli kuzatishlarida aniklangan: itning adashgan nervlari kirkilgandan sung yog ta’sirida me’da bezlarining sekretsiyasi kamrok tormozlanadi. O”n ikki barmok ichakcha anchagina xlorid kislota utganda xam me’da sekretsiyasi susayadi. Ichakdagi rN 2,5 dan pasayganda shunday effekt olinadi. Normada un ikki barmok ichakdagi rN odatda bunchalik pasaymaydi, chunki me’dadagi suyuklik ichakcha oz-ozdan utadi va ichakning ishkoriy shirasida tez neytrallanadi. Birok me’da bezlari sekretsiyasi juda kuchayganda (gipersekretsiya) un ikki barmok ichak suyukligidagi kislotalar ancha ortishi, natijada me’da sekretsiyasi susayishi, demak, xlorid kislota kamrok chikishi mumkin. Organizmda me’da bezlari sekretsiyasini chegaradan oshirmaydigan kompensator moslanish borligi shundan kurinib turipti.

Me’da sekretsiyasini tormozlovchi va enterogastron deb ataluvchi bu modda ichakdan konga suriladi va kon bilan me’da bezlariga kelib, ularning sekretor funksiyasini susaytiradi, deb faraz kilishadi. Ichakka yog va uning parchalanish maxsulotlari – yog kislotalari va ularning tuzlari utganda enterogastron xosil buladi. Enterogastron esa me’daning motor faoliyatini xam tormozlaydi. Me’da bezlari sekretsiyasini tormozlovchi modda siydikda xam topilgan va urogastron deb atalgan. Enterogastron va urogastron bir xilmi degan masalan xali ajrim kilingani yuk.