maqsadlarga qaratilgan g‗oyaviy targ‗ibotni amalga oshirishning muhim bo‗g‗iniga aylanishiga
olib keldi.
OAV muayyan axborotni etkazish, u yoki bu masalaga diqqatni qaratish orqali
fuqarolarni uning atrofida birlashishlariga xizmat qiladi, turli ijtimoiy guruh vakillariga o‗z
fikrlarini ifoda etish, fikrdoshlarni topish, yagona maqsad va e‘tiqod yo‗lida yakdillik bilan
harakat qilishga zamin yaratadi.
Afsuski, zamonaviy voqelik OAVning bu funksiyasi faqat ijobiy mohiyatga emasligini
ko‗rsatmoqda. OAV g‗araz maqsadlarga xizmat qilganda bu yaqqol ko‗rinadi. SHu nuqtai
nazardan qaraganda, nemis olimlarining ―Muhim axborotga ega bo‗lish hokimiyatga ega
bo‗lish; muhim axborotni nomuhimidan ajrata bilish yanada ko‗proq hokimiyatga ega bo‗lish;
muhim axborotni o‗ziga ma‘qul bo‗lgan ruhda tarqata olish imkoniyatiga ega bo‗lish yoki u
haqida ko‗pchilikka hech narsa ma‘lum bo‗lmasligiga erishish ikki karra hokimiyatga ega
bo‗lishni anglatadi‖,-degan fikrlari diqqatga sazovordir.
Ma‘lumotlarga ko‗ra, 30 minutdan keyin axborotning 60 foizi, kun oxiriga kelib 40
foizi, hafta oxiriga kelib bor yo‗g‗i 10 foizi esda qoladi. SHundan kelib chiqib, ijtimoiy fikrga
ta‘sir o‗tkazishga qaratilgan, turli g‗oyaviy mazmun bilan sug‗orilgan axborotlarni vaqti-vaqti
bilan takrorlab turishga ham alohida e‘tibor berilayotganini ta‘kidlash zarur.
OAV bu so‗z, obrazlar, musiqa va shu kabi shakllarda axborotlarning tezlikda uzatilishi
va ommaviy tarqatilishini ta‘minlashga xizmat qiladi. Bunday vositalarga ommaviylik, davriylik,
tinglovchi yoki o‗quvchilar auditoriyasining kengligi kabi xususiyatlar xosdir. SHu nuqtai
nazardan qaraganda, hozirgi davrda OAV imkoniyati va qamrovining keskin darajada o‗sganini
qayd etish lozim.
OAVning qamrov darajasi, boshqacha aytganda, mahalliy, umummilliy, mintaqaviy
yoki xalqaro (global) miqyosda faoliyat ko‗rsatishi ham uning ta‘sir doirasini ko‗rsatuvchi
omillardan biri hisoblanadi.
1980 yilda tuzilgan CNN (The Cable News Network) kompaniyasi bugungi kunda 24
soat davomida axborot uzatish bilan shug‗ullanadi. Hozirda CNN tarkibida yangilik tarqatish
bilan shug‗ullanadigan 14 kabel va sputnik kanallari, 2 ta radiostansiya, 6 ta internet sayti va
xorijiy mamlakatlardagi 37 ta byuro faoliyat ko‗rsatmoqda. CNN yangiliklari 38 ta kosmik
yo‗ldosh signallari yordamida uzatiladi, uni 212 mamlakat va hududdagi 1,5 milliard odam bir
vaqtning o‗zida ko‗rish imkoniga ega. 1991 yilning yanvarida aynan CNN yordamida Fors
ko‗rfazida olib borilgan harbiy harakatlar to‗g‗ridan-to‗g‗ri teleefirga olib berildi. 2001 yilning
11 sentyabridagi terrorchilik amaliyoti haqidagi telesyujetlar ham shu kompaniya harakati tufayli
butun dunyoga voqea sodir etilgan joydan to‗g‗ridan-to‗g‗ri uzatib turildi.
Bi-bi-si eshittirishlar korporatsiyasiga (British Broadcasting Corporation, BBC) esa 20
dan ortiq telekanal va 14 ta radiokanal, bir qator saytlar va 40 yaqin jurnallar tegishlidir. VVS 40
dan ortiq tillarda eshittirishlar olib boradi.
Reyter axborot agentligida dunyoning 91 mamlakatida 14 000 xodim, shu jumladan,
2300 jurnalist, fotomuxbir va videooperatorlar ishlaydi. Reyter agentligi dunyoning turli
mamlakatlarida 197 ta byurosiga ega. Agentlik xabarlari bilan har kuni 1 milliard odam tanishadi.
Ushbu misollar ham bugungi kunda OAV qamrov doirasining naqadar kengligini
muayyan darajada tasavvur qilish imkonini beradi.
Axborot inqilobining hosilasini juda katta axborotni qayta ishlash, xohlagan mamlakat
kutubxonasida saqlanayotgan kitoblardan foydalanish imkoniyatining mavjudligida ham ko‗rish
mumkin. Radio, televidenie, internet eng so‗nggi ilmiy yangiliklarni qisqa vaqtda butun dunyoga
ma‘lum qilish, ilm-fan, madaniyat, adabiyot va san‘at yutuqlaridan har bir odam foydalana
olishiga zamin yaratmoqda.
Global miqyosdagi ijtimoiy va madaniy-ma‘naviy maydon
shakllanayotgani
madaniyatlararo va sivilizatsiyalararo aloqalarning mustahkamlanishiga yo‗l ochmoqda.
YUqoridagi mulohazalar bugungi kunda turli shakl va mazmundagi axborotlar inson va
jamiyat hayoti, taraqqiyoti va kamolotining zaruriy shartiga, OAV esa uni tarqatishning muhim
bo‗g‗iniga aylanganini ko‗rsatadi. Xususan, radio, televidenie, gazeta va jurnallarsiz har qanday
ma‘lumotli kishi ham murakkab ijtimoiy-siyosiy va madaniy jarayonlarda to‗g‗ri yo‗l topa olishi
qiyin. OAV esa, kishilarga o‗zining individual tajribasi doirasidan chiqishga va keng qamrovli
jarayonlar mohiyatini his qilishga yordam beradi.
OAV odamlar ongi va hissiyotlariga, tafakkur tarziga, xulq atvorlariga ta‘sir
ko‗rsatishda katta imkoniyatlarga ega. OAVning bugungi kundagi rivoji g‗oyaviy ta‘sir
o‗tkazishning miqyosi va ko‗lamining keskin darajada o‗sishiga olib keldi.
OAV orqali amalga oshiriladigan va katta mablag‗ talab qilmaydigan g‗oyaviy ta‘sir va
tazyiqning o‗ziga xosligi shundaki u o‗quvchi, tinglovchi yoki tomoshabinga sezdirilmasdan
amalga oshiriladi va bevosita qurbonlarni keltirib chiqarmaydi. Axborot dushmanni yo‗q
qilmagan, katta xarajatni talab qilmagan holda yuqori samara beradi. Bunda g‗oyaviy ta‘sir
yo‗naltirilgan mamlakatlar aholisining xohish-istaklari, mentaliteti, mavjud muammolari jiddiy
o‗rganilgan holda asosiy diqqat kishilar ongi va dunyoqarashiga ta‘sir ko‗rsatishga, shakllangan
qadriyatlarni o‗zgartirishga, ularning regulyatorlik rolini kamaytirishga yoki butunlay yo‗qqa
chiqarishga qaratiladi. Bunday ta‘sir o‗tkazishda davriy nashrlar tadrijiylik, radio va televidenie
fragmentli uzatish usullaridan ustalik bilan foydalanishmoqda.
Internet bugungi axborot makonining muhim bo‗g‗iniga aylandi. Hozirda internetdan
nafaqat kompyuter tarmog‗i, balki kosmik aloqa yo‗ldoshlari, radiosignal, kabel televideniesi,
telefon, uyali aloqa orqali ham foydalanish mumkin. Internet kishilar hayotining ajralmas qismiga
aylanib bormoqda. Bugungi kunda 1 milliard 250 million kishi u yoki bu darajada undan
foydalanishi ham mazkur fikrlarning to‗g‗riligini tasdiqlaydi.
Ana shunday vaziyatda I.A.Karimov ta‘kidlaganlaridek, shuni
unutmaslik
kerakki, “bugungi kunda inson ma‟naviyatiga qarshi yo„naltirilgan, bir qarashda arzimas
Do'stlaringiz bilan baham: 
