8-ma'ruza: translyatsiyaning molekulyar asoslari

Aminokislotalarning faollashuvi va rekognitsiyasi
Hujayra sitoplazmasida aminokislotalar puli erkin holatda bo’lmay, balki aminoatsil-t-RNK ko'rinishida bo’ladi. Aminokislotalarning bu holati ularni metabolitik jarayonlardan saqlanishini va oqsil sintezini boshlab berishga qaratilgan. Aminokislota-t-RNK kompleksi aminokislotani faollantirishga va uni maxsus t-RNK ni topib, birlashishini (rekognitsiya) ta'minlaydi. Mazkur jarayon aminoatsil-t-RNK-sintetaza (ARS-aza) fermenti ishtirokida sodir bo’ladi. Bu fermentlarda ikkita faol markaz boTib, biri maxsus t-RNK uchun bo’lsa, ikkinchisi yesa muayyan aminokislotaga mo’ljallangan bo’ladi. Shunday Protein sintezi ribozomlarda sodir bo'ladi, RRKK komplekslari va 50 dan ortiq turli oqsillarni hosil qiladi. Protein omillari shug'ullanadi tarjima barcha bosqichlari. RNKning turli turlari protein sintezida ishtirok etadi: mRNA,DNKning genetik ma'lumotlarini tashuvchi; rRNA, ribosomalarning komponenti va bevosita ishtirok etishi oqsil sintezining deyarli barcha bosqichlarida va faollashtirilgan amino kislotalar hosil qiluvchi tRNA oqsil sintezi uchun mavjud bo'lgan kislotalar. Tarjima xato stavkalari bilan qaytarib bo'lmaydigan bir jarayon10-3 - 10-4 .Protein sintezining boshlanishi juda murakkab ko'p bosqichli jarayon. Tarjima boshlang'ich kompleksi ribosomalar, mRNA, maxsus tRNA, boshlovchi omillar va boshqalar GTP. MRNA protein biosintezi uchun kodonni boshlaydi odatda AUG, lekin GUG, UUG yoki AUU bo'ladi shuningdek, [89] ishlatilishi mumkin. Tarjima boshlangandan so'ng, protein asta-sintez qilinadi(bo'shliqqa) yetkazib beriladigan

Aminokislota va oqsil

aminokislotalardan olingan va tRNA bilan faollashtirilgan.J. D. Watson: Molecular biology of gene, The Benjamin\ Cummings Publishing Comp, Menlo Park California 1987.
Hosil bo'lgan aminoatsil-t-RNK o'z aminokislotasini ribosomaga yetkazib, u yerda peptidlanish jarayoni ketadi. Hujayrada oqsilning sitoplazmatik sintezi aminokislotaning faollashishi, transport RNK bilan bogManishi va ribosomaga ko'chirilishidan iborat, Aminokislotaning oqsil tarkibiga kirguncha bosib o'tishi Oqsillaming biosintezi oqsil sintezlovchi mikrofabrika bo'lmish ribosomalarda sodir bo'ladi. Ribosomalar - ko'p komponentli oqsil sintezlovchi tizimni o'zida qamrab, genetik informatsiyani to'liq o'qilishi va realizatsiyasini bexato amalga oshiradi. Ribosomalar katalitik xususiyatga ega bo'lib, peptid bog’larini hosil qilib, peptidil-t- RNKni mexanik ravishda ko'chirilishini ham ta'minlaydi. Ular o'zlarining asosiy vazifalari oqsillami sintezlashdan tashqari, ribosomalar xususiy biogenezlarini ham amalga oshiradi. Hujayrada oddiy holatda ribosomalar faol bo’lmay, subbirliklari birga assotsiatsiya holatida bo’lmay, ajralgan ko'rinishda bo'ladilar. Transkripsiya jarayonida hosil bo’lgan i-RNK ribosomaga bog’langandan so'ng u faol holatiga o'tadi. Ribosomalar faol holatda oqsillarni genetik kod asosida sintezlaydi.