8-Ma’ruza Bug‘ turbina qurilmalarining sikllari

Termodinamika 2- qonunining qaytar jarayonlar va sikllar uchun analitik ko’rinishi.

Manbalarda Karno sikli ko’plab turli yo’llar orqali yaratilishi takidlab o’tilishi kerak. Gaz yoki moddaga o’xshagan ko’plab turli ishchi moddalar davrning o’zgarishi bilan foydalaniladi, 1 –bobda tasvirlangani kabi. Shuningdek mashina dasturlarining turli xil ehtimolliklari bor. Masalan, 5.19 chizmada ko’rsatilgani kabi Karno sikli ixtiro qilingan qaysiki silindrda sodir bo’ladiga gazni ishchi modda sifatida ishlatilishi. Bu yerda yaratilgan eng muhum nuqta, boshqa moddalarning qanday bo’lishidan qatiy nazar

Karno siklida 4 ta asosiy bir xil jarayon bo’ladi. Bu jarayonlar quyidagilar:
1. Yuqori haroratli reservoirdan yoki yuqori haroratli reservorga issiqlikni uzatilishida qaytadigan izotermik jarayon.
2. Ishchi suyuqlik haroratsining yuqori haroratdan past haroratga kamayishidagi qaytadigan adiabatik jarayon.
3. Past haroratdan yoki past haroratga issiqlikni uzatilishida qaytadigan izotermik jarayon.
4. Ishchi suyuqlik haroratsining past haroratdan yuqori haroratga o’sishidagi qaytadigan adiabatik jarayon.
Har qanday ixtiyoriy olingan siklning qaytar jarayoni uchun Karno siklining termik foydali ish koeffisiyenti issiqlik manbasining issiqlik haroratlari yordamida quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.
η = 1 - Q₂/Q_л.

Karnо sikli uchun

Q₂/Q₁ = Т₂ /T₁ и Q_l/T₁ = Q₂/T₂ или Q₁/T₁ - Q₂/T₂ = 0.

Tizimga berilgan issiqlik miqdori Q₁ ni musbat deb, olingan issiqlik midori Q₂ ni esa manfiy deb qabul qilishadi, u holda tenglama:

Q₁/T₁ + Q₂/T₂ = 0 или 2 Q/T = 0. (8.12)

Berilgan issiqlik miqdori Q₁ ni olingan issiqlik midori Q₂ ni ularga mos keluvchi mutloq haroratlarga olingan nisbatlari keltirilgan issiqlik deyiladi. U holda (8.12) tenglamani quyidagicha ta’riflash mumkin: Karnoning qaytar sikli uchun keltirilgan issiqlik miqdorlarining algebraik yig’indisi nolga teng bo’ladi.

Tеrmоdinаmikаning ikkinchi qоnuni issiqlik оqimining yo´nаlishini vа shаrt-shаrоitlаrni ko´rsаtаdi.
Tеrmоdinаmikа ikkinchi qоnunining mаtеmаtik ifоdаsi:

ds  (8.13)

bu yеrdа S - entrоpiya;
dQ - issiqlik mаnbаidаn оlingаn issiqlik miqdоri;
T - issiqlik mаnbаining mutlоq harorati.
Tеnglik bеlgisi qаytаr jаrаyonlаr uchun; tеngsizlik bеlgisi qаytmаs jаrаyonlаr uchun ishlаtilаdi.
Tеrmоdinаmikаning ikkinchi qоnunining tа´riflаri:
Sаdi Kаrnо tа´rifi: Issiqlikni mеxаnik ishgа аylаntirish uchun haroratlаr fаrqi bo´lishi kеrаk (ya´ni T₁=const issiqlik mаnbаi T₂=const vа sоvutkich).
Klаuzius tа´rifi: Issiqliko’z-o´zichа kоnpеnsаsiyasiz sоvuq jismdаn issiq jismgа o’tа оlmаydi.
Tоmsоn tа´rifi: issiqlik mаshinаlаrigа bеrilgаn issiqlikning hаmmаsi ishgааylаntirib bo´lmаydi. Bu issiqlikning bir qismi sоvutgichgа uzаtilаdi.
II turdаgi аbаdiy dvigаtеlni yarаtib bo´lmаydi.

Nazorat savollari:

1. 
   T/dning 1 qonuning ta’rifini keltiring.
   
2. 
   Issiqlikning ishga o’tishi qaysi sharoitda amalga oshiriladi?
   
3. 
   Aylanma jarayondagi ish qanday aniqlanadi?
   
4. 
   2- turdagi abadiy dvigatelning ta’rifini keltiring.
   
5. 
   Klaziusning 2- ta’rifini keltiring.
   
6. 
   Qaytar jarayon uchun Karno sikli qanday aniqlanadi?
   
7. 
   Aylanma jarayondagi Karno siklini sanab o’ting.
   
8. 
   Termodinamik tizimning entropiyasi deb nimaga aytiladi?
   
9. 
   Tizim entropiyasi ortganda nima sodir etiladi?
   
10. 
    Tizim entropiyasi kamaysa nima sodir etiladi?
    
11. 
    Tizim entropiyasi ozgarmasa nima sodir etiladi?
    
12. 
    Karno sikllarining ta’rifinikeltiring?
    
13. 
    Что называется энтропией термодинамической системы.
    
14. 
    Karno siklining t.f.i.k. qanday aniqlanadi?
    
15. 
    Как определяется термический к. п. д. обратимого цикла Карно?
    
16. 
    Keltirilgan issiqlikning ta’rifini keltiring.