8-amaliy mashg‘ulot akustik usulda dvigatelni diagnostikalash parametrlarini o‘rganish mashg‘ulotning maqsadi

6.2- rasm. Tovush bo‘yicha spektrial
taxlil 
Murakkab tebranishni tashkil etuvchilarga taxsimlash maxsus elektron apparatlar yordamida 
amalga oshiriladi va ular spektrial taxlilchilar deb yuritiladi. Odatda, tebranishning qabul 
etuvchilari sifatida tezlashuvchi pyuzoelektirik datchiklar qo‘llaniladiki, ular mexanik tebranish 
elementlarini tizimga elektr signal ko‘rinishiga aylantirib beradi. Datchiklarda bu xususiyatlarni, 
ba'zi kristallarga mexanik silkinish kuchining ta'siri natijasida elektr zaryadlarning xosil bo‘lishi-
ga sabab bo‘ladi. Bunday xususiyatga ega bo‘lgan quyidagi kristallar: SiO
2
kvars kristallar, 
NaKS
4
H
4
O
6
.4H
2
O segnet tuzi, H
4
H
2
PO
4
digidrofosfat ammoniysi, hamda bir qancha keramik 
qotishmalar va shular qatorida BaTiO
3
titan bariyi kiradi. Vaqtinchalik xabarlarni ajratish 
strobirlash deyiladi. Strobator - o‘lchov asbobi, faqatgina ma'lum vaqt oralig‘ida o‘zidan 
xabarlarni o‘tkazadi. Bu vaqtdan tashqari vaqtda o‘tadigan xabarlar o‘chiriladi. Vaqtinchalik 
qabul qilinayotgan xabarlarning foydali tebranish xabarlari tezlashuvchi datchiklarda ajratilib, 
kuchaytirgichga uzatiladi, u yerdan kuchaytirilgan xabarlar strobatorga va so‘ngra qayd etish 
qurilmasiga yetkaziladi. Strobator kuchaytirgichni qayd etish qurilmasi bilan ma'lum vaqt 
davomida bog‘lanishni ta'minlaydi, ya'ni bu vaqt mobaynida mexanizmda biron voqyea 
(masalan, dvigatel porsheni yuqori to‘xtash nuqtasiga yetib chiqadi) ro‘y beradi. 
Tebranishlarning umumiy saviyasi bo‘yicha detsebelda (Db) baholanadi. Umumiy tebranish 
xolatini baholash uchun esa, ПИУ-1M rusmidagi pyuzoelektrik o‘lchash asbobi, ПДУ-1б yoki 
ИСЗ-13 tezlashtiruvchi pyuzoelektrik datchik qo‘llaniladi. Vaqt bo‘yicha tebranishning umumiy 
darajasini aniqlash maqsadida ПИУ-1M qurilmasiga Н-102 ossilografi, yoki monitor ulangan 
bo‘ladi. Tizimning ma'lum elementlarini tebranish to‘lqini bo‘yicha texnik xolatiga baho berish 
uchun bu tebranishlarni spektrial taxlil etish va shundan so‘ng ularnig sababini aniqlash, 
tebranish to‘lqinlarining energiyasi bo‘yicha tekshirilayotgan juftlikning xolatiga baho berish 
mumkin. 
6-jadval