8- mavzu. Polietilen va polipropilen olish texnologiyasi reja

8- mavzu. Polietilen va polipropilen olish texnologiyasi


REJA
1. Polietilen olish texnologiyasi.
2. Polipropilen olish texnologiyasi


Tayanch so‘z va iboralar:
Olefinlar, past olefinlar yoki past xaroratda qaynovchi olefinlar, yuqori olefinlar, polietilen, polipropilen

Polietilen

Polietilen [-CH₂-CH₂-]_n alifatik to‘yinmagan uglevodorod - etilenning karbozanjirli polimeridir. Polietilenning makromolekulalari biroz tarmoqlangan chiziqli tuzilishga ega bo‘ladi. Polimerlanish usuliga qarab polietilenning molekula massasi o‘ng minglardan bir necha millionlargacha bo‘lishi mumkin.
Polietilen - kristall polimer bo‘lib, uning kristallik dara­jasi 50-90% ni (olinish usuliga qarab) tashkil etadi. Polietilenni makromolekulalari, kristall qismida qaytarilish davri 2.53*10^-4 mkm bo‘lgan tekis zigzagsimon konformatsiyaga ega bo‘ladi.



Polietilen boshqa termoplastlardan o‘zining turli-tuman kompleks xususiyatlari bilan ajralib turadi. Polietilendan olingan mahsulotlar yuqori mustahkamlikka, yaxshi dielektrik xususiyatga, turli xil agressiv muhitlar hamda radiatsiya ta’siriga chidamli bo‘lishi bilan bir qatorda odam organizmiga zararli ta’sir o‘tkazmaydilar. Polietilen termoplast polimerlarni qayta ishlashning ham­ma usullari yordamida qayta ishlanishi mumkin.
Etilenni birinchi marotaba polimerlanishini A.M.Butlerov tadqiq qilgan. Past molekulali polietilenni birinchi bo‘liba 1884 yilda Gustavson sintez qilgan. Ko‘pgina olimlarning izlanishlariga qaramay uzoq yillar molekula massasi 500 atrofidagi past molekulali suyuq polietilen olingan.
Hozirgi vaqtda sanoatda polietilen olishning quyidagi usullari keng qo‘llanilmoqda.
Etilenni yuqori bosimda (150-350 MPa) initsiatorlar ishtirokida (kislorod, organik peroksidlar) kondensirlangan gaz fazasida 200-300^oS da polimerlash. Olingan polietilen 916-930 kg/m³ zichlikka ega bo‘ladi. Bunday polietilen yuqori bosimli polietilen (YUBPE) yoki past zichlikli polietilen (PZPE) deb ataladi.
Etilenni past bosimda (0.2-0.5 MPa), 80^oC da organik erituvchilar muhitida, metallorganik katalizatorlar ishtirokida polimerlash. Olingan polietilen 959-960 kg/m³ zichlikka ega bo‘ladi. Xromorganik katalizatorlar ishtirokida etilenning polimerlanishi 2.2 MPa bosim, 90-105^oC haroratda erituvchilarsiz gaz fazasida o‘tkaziladi. Bunday polietilen 950-966 kg/m³ zichlikka ega bo‘ladi. Bu usullarda olingan polietilen past bosimli polietilen (PBPE) yoki yuqori zichlikli polietilen (YUZPE)deb ataladi.
Etilenni o‘rtacha bosimda (3-7 MPa), 150^oC da erituvchilarda, o‘zgaruvchan valentli metallarning oksidlari ishtirokida polimerlash. Olingan polietilen 960-970 kg/m³ zichlikka ega bo‘ladi. Bunday polietilen, o‘rtacha bosimli polietilen (O‘BPE) deb ataladi.
Etilenni «Sklertek» texnologiyasi bo‘yicha (17Mpa), 300^oC da erituvchilarda, Sigler-Natta katalizatorlari ishtirokida polimerlash. Olingan polietilen 918kg/m³ dan 965kg/m³ gachan zichlikka ega bo‘ladi. Bunday polietilen, chiziqli polietilen deb ataladi.