8 – Ma’ruza Shamol elektr stansiyalarda (shes) elektr energiyani ishlab chiqarish Reja: Shamol elektr uskunalari. Shamol elektr stansiyalarining ishlash prinsipi. Shamol elektr stansiyalarida (shes) elektr energiyani ishlab chiqarish

8 – Ma’ruza Shamol elektr stansiyalarda (SHES) elektr energiyani ishlab chiqarish Reja: 1. Shamol elektr uskunalari. 2. Shamol elektr stansiyalarining ishlash prinsipi. 3. Shamol elektr stansiyalarida (SHES) elektr energiyani ishlab chiqarish.

Shamol elektr stansiyasi (SHES) — shamol oqimining kinetik energiyasini elektr energiyasiga aylantiruvchi kurilma. Shamol dvigateli, elektr toki generatori, generator va dvigatelning ishini boshkaruvchi avtomatik qurilma xamda ular oʻrnatiladigan inshootlardan iborat. Shamol elektr stansiyasis.dan, koʻpincha, shamol oqimining oʻrtacha yillik tezligi yuqori (5 m/sek dan katta) boʻlgan va markazlashtirilgan elektr taʼminot tarmoqlaridan uzoqda joylashgan hududlarda (mas, Oʻrta Osiyoda — dasht, chul va chala chullarda) elektr energiyasi manbai sifatida foydalaniladi. Shamol elektr stansiyasida 8 kVt dan 1,2 mVt gacha quvvatli elektr energiyasi hosil qilish mumkin. Elektr energiya ishlab chiqarishda foydaliniluvchi qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan yana biri shamol energiyasidir. Energiyaning bu turi katta potensialga ega bo‘lib, elektr energiyaga aylantirish uchun nisbatan kam xarajatlarni talab etadi. Shamol energetika qurilmasining tuzilishi va ishlash prinsipi oddiy. 12.1- rasmda shamol energiyasini elektr energiyasiga o‘zgartiruvchi qurilma – shamol turbinasining prinsipial sxemasi keltirilgan. Unda shamolning kinetik energiyasi vintning parraklariga urilib, uni harakatga keltiradi. Hosil bo‘lgan aylanma harakat kinetik energiyasi asosiy val, reduktor va tez aylanuvchan val orqali elektr generatoriga uzatiladi. Generatorda uning rotorini aylanishidagi kinetik energiya elektr energiyasiga o‘zgartiriladi.

Elektr generatori o‘zgarmas tok generatori bo‘lgan holatda u mos o‘zgarmas tok elektr iste’molchilarini ta’minlash va akkumulyatorlarni zaryadlash maqsadlarida foydalanilishi mumkin. Bunday shamol qurilmasida ishlab chiqarilgan elektr energiyasi bilan o‘zgaruvchan tok elektr istemolchilarini ta’minlash yoki uni o‘zgaruvchan tok elektr tarmog‘iga uzatish uchun generatorda ishlab chiqarilgan o‘zgarmas tok, avvalo, invertorli o‘zgartkich yordamida yuqorida ko‘rib o‘tilgan tartibda sinusoidal qonun bo‘yicha o‘zgaruvchi nominal chastotadagi tokka o‘zgartiriladi. Agar shamol qurilmasida o‘zgaruvchan tok elektr generatori o‘rnatilgan bo‘lsa, u holda hosil bo‘luvchi o‘zgaruvchan tokning chastotasi shamolning va mos holda parrakning aylanish tezligiga muvofiq tarzda o‘zgaruvchan bo‘ladi. Bunday hollarda generatorda ishlab chiqarilgan o‘zgaruvchan chastotali tok, avvalo, to‘g‘rilagich yordamida o‘zgarmas tokka aylantiriladi. To‘g‘rilagichdan olingan o‘zgarmas tok energiyasi mos kuchlanishda ishlovchi o‘zgarmas tok elektr iste’molchilarini ta’minlash va akkumulyatorlarni zaryadlashga ishlatilishi mumkin. Bu holatda ham o‘zgaruvchan tok elektr iste’molchilarini ta’minlash yoki elektr quvvatini o‘zgaruvchan tok elektr tarmog‘iga uzatish uchun to‘g‘rilagichda hosil qilingan o‘zgarmas tok invertorli o‘zgartkichlar yordamida sinusoidal qonun bo‘yicha o‘zgaruvchan nominal chastotadagi tokka aylantiriladi.

Vtulka
Parrak
Minora
Korpus
Asosiy val(o’q)
Katta tezlikda
aylanuvchi val (o’q)
Reduktor
Mufta
Elektr generatori
8.1-rasm. Shamol qurilmasining prinsipial sxemasi va tuzilishi.