1-rasm. Figurovskiy tarozisi:
1-kvartsdan yasalgan shayn, 2-shisha ip, 3-tarozi pallachasi
2. Sedimentatsion analiz.
Sedimentatsion analiz og’irlik kuchi yoki markazdan qochiruvchi kuch maydonida disperslik darajasi xar-xil bo`lgan sistemadagi zarrachalarning cho`kish tezligini o`lchashga asoslangan.
Disperslik darajasi kichik bo`lgan sistemadagi (emul’siya, suspenziyalarda) erni tortishish kuchi maydonida radius " " shar shaklidagi zarrachalarni og’irlik kuchi " " xarakatga keltiradi. U quyidagicha aniqlanadi.
(1)
bu yerda D va d zarracha va suyuqlikning zichliklari g-erni tortish kuchi (erkin tushish tezlanishi)
Agar dispers faza zarrachasining zichligi D muhit zichligi d dan katta bo`lsa (D>d) xarakat pastga qarab, musbat sedimentatsiya sodir bo`ladi. Shuning uchun suspenziyalarda zarrachalar idishning tubiga cho`kadi: masalan, tuproqning suvdagi aralashmasini misol qilish mumkin.
Agar aksincha, dispers muhit zichligi d katta bo`lsa (D
Zarrachalarning cho`kishi Stoks qonuniga bo`ysunadi. Ya`ni zarrachalarning cho`kishiga ishqalanish kuchi "F" karshilik qiladi va u quyidagi tenglama bilan ifodalanadi. (2)
Bu erda - suyuqlikning qovushqoqligi v-zarrachaning cho`kish tezligi.
Oldiniga zarrachalar tez xarakatlanadi. Shu bilan bir qatorda muhitning qarshiligi ham ortib boradi va ma`lum tezlikda og’irlik kuchiga tenglashib qoladi, ( ) natijada zarrachalar bir xil o`zgarmas tezlikda xarakatlanadi. Shunday qilib, (1) va (2) tenglamalarning tengligidan foydalanib r cho`kish tezligi v orasidagi bog’lanish quyidagicha topiladi:
(3)
Shu sistema uchun zarrachalarning cho`kish tezligidan "V" tashqari va (D-d) miqdorlari o`zgarmas bo`lganligi uchun (3) tenglamani quyidagicha yozish mumkin:
(4)
bu yerda (5)
Agar ma`lum vaqt ichida zarrachalarning bosib o`tgan yo`li aniqlansa u xolda, cho`kish tezligi quyidagiga teng bo`ladi.
Bu erda v-zarrachaning cho`kish tezligi, -zarrachalarning bosib o`tgan yo`li (yoki idishning suyuqlikka botib turgan balandligi) t-vaqt.
Bu tenglama bir xil va o`rtacha tezlikda xarakat qiluvchi sharsimon zarrachalar uchun qulay.
Real suspenziyalarda ko`pincha zarrachalarning shakli sharsimon zarrachalardan farqlanadi. Ular tayoqchasimon, plastinkasimon va xokazo bo`lishi mumkin. Bunday suspenziyalarni sedimentatsiyasini analiz qilib, (3) tenglama bilan xisoblanganda zarrachalarning radiusi xuddi sharsimon zarrachalardek tuyuladi. Bunday xisoblangan radius ekvivalentli radius xisoblanadi. (Agar zarrachalar g’adir-budir yuzaga ega bo`lsa, ularning cho`kishi Stoks qonuniga bo`ysunmaydi). Oddiy suspenziya va emul’siyalarda katta-kichikligi jixatidan bir-biridan keskin farq qiladigan zarrachalar bo`ladi. Sedimentatsion analiz usulining vazifasi faqat eng yirik yoki eng kichik zarrachalarning xajmini(o`lchamini) aniqlashdan iborat bo`lmay, balki dispers sistemaning to`la granulometrik yoki fraktsiyalash tarkibini aniqlashdan ham iboratdir. Bu usul bilan xar fraktsiyaning foiz miqdorini aniqlash mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |