8- маъруза Подстанция ҳимоя аппаратларини ишлашини назорат қилиш

8.2 – расм. Реакторларни ўрнатилиш кўриниши: а) – вертикалли; б) – поғанали; в) – горизонталли; А₁, В₁, С₁ – чулғамлар учи; А₂, В₂, С₂ – чулғамлар охирги учлари; В, Н, С, СГ, Г – фазалар белгиланиши (устки,пастки, ўртадаги ва бош.).
Пўлат тизимлар камера ичида ишончли маҳкамланиши керак, ва улар тўташган занжирга эга бўлмаслиги зарур ва ишончли маҳкамланишини таъминлаши лозим.
3.18 – расм. Реакторни кўтариш ва ўрнатиш: а) - швеллер ёрдамида; б) – махсус пўлат илгич ёрдамида; 1 – швеллер; 2 ва 3 – ёғоч қистирмалар; 4 – трос; 5 – таянч изолятор; 6 – ўзак; 7 – юлдўзча; 8 – илгакка маҳкамлаш учун қалопоқча.
8.3. Реакторларни таъмирлаш ва синов ишлари

Таъмирлашга келтирилган ҳарбир қурилма аввало ташқи назоратдан ўтказилади ҳар бир аниқланган шикастланишлар ва элементлар ҳолати таъмирлаш ишларини режалаштириш китобга қайдқилинади. Изоляция қаршиликлари ҳар бир фазаники алоҳида танасига нисбатан ўлчанади ва қат қилиниб ишлаб чиқариш корхона кўрсатгичлари билан таққосланади. Барча нуқсонлар кўриниш ҳолатига кўра режа тузилиб зарурий таъмирлаш материаллари жамланади. Умумий таъмирлаш муддати белгиланиб,сон жиҳатидан ва мўтахассислик квалификацияси тўғри келадиган биригадага топширилади, иш бажарувчи бригада бошлиғи ҳар куни иш куни тугагач бажарилган ишлар агар таъмирлашга салбий таъсир этувчи муаммолар мавжуд бўлса бўлар ҳақида маълумот бериши ва ечими нималарга боғлиқлигини билдириб туриши зарур.Чунки таъмирлаш ўз вақтида ва етарли сифатли бажарилиши керак.

Таъмирлаш даврида шакли ўзгарган ўрамлар тўғриланади, бузилганлакқоплама ва устунлар ҳолати тикланади. Лакқопламани табиий олиф ёки лак ёрдамида тикланади.
Устунлар бир хисса цемент ва бир хисса кварцли қум ва шағал (3-5мм) қоришма 50-60% тоза сув аралашмасида цемент олдиндан тайёрланган силлиқ юзли қолипга қуйилади. Бетон ушлаши 20-40 с га боради, қотиши 25-30 кун, кейинчалик қуритиш камерасида 90-110⁰С ҳароратда 40-50 соат қуритиш ишлари олиб борилади.
Бетонли реакторларнинг ишлатилиши ишончли ва барқорор, лекин доимо кузатув остида бўлишини талаб қилинади, чунки носозлик (ҳалокатли) реакторларни тиклаб бўлмайдиган оғир оқибатларга олиб келади.
Таъмирлаш ишлари тугатилгач, 1000-2500В кучланишли мегаомметр билан чулғамларнинг маҳкамлаш болтларига нисбатан қаршилик изоляцияси ўлчанади. Изоляция қаршилиги 0,1 МОм дан кам бўлмаслиги керак. Таянч изоляторлар ТИҚ ва ТХҚ га оидйўқори кучланиш остида синалади.
Ишлар тугатилгач реактор яқинида бегона нарсалар (асбоб, болтлар, каска ва бошқа нарсалар), кириб қолганида магнит майдони содир қилиб изоляция бузилиши ва қисқа тўташувга олиб келиши мумкин.

Реакторлар ишлатилиш даврида меъёрли токдан қуйдагича ортиқча юкланишда ишлатилиши мумкин:

Ортиқча юкланиш%: . . . . . . . . . . . . . . .20 3040 50 60
Юкланиш давом этиш муддати мин: . . .60 45 32 18 5
Реакторнинг қисқа вақт ўтаюкланишда ишлатилиш муддатини бундан олдин кам юкламада ишлатилишиган бўлса, қуйидаги формула орқали топиш мумкин:
,
бу ерда Т₀ – реакторнинг доимий иш вақти (15 – 45 мин), К_пер – ўтаюкланиш токининг меъёрли токка нисбати; К_ю– ўтаюкланишгача токнинг меъёрли токка нисбати.
Қўшалоқ реакторлар ўта юклама узоқ муддат бир ўрамни бошқасининг камюкламаси ҳисобига давом этади. Ўтаюклама бир ўрамники тахминан 5 – 7 метр бошқасидан камюкламада бўлади.
Агар атроф муҳитҳарорати ₁ +35⁰ С дан кам бўлса, у ҳолда чегараланган ўтаюкламага ∆I% (20% дан бўлмасин) қуйидаги формуладан аниқланади:
,
бу ерда – чулғамларда ҳаракатнинг рухсат этилган чегараси; I_н , I_п – меъёрли ва ўтаюклама токлари.
Реактор нотекис сўткали графикка биноан узликсиз ўтаюкланишда ишлатилишиётган бўлиши мумкин. Сўткали график тўлдириш коэффициентига боғлиқ ҳолда ва чўққили юкланиш давом этиш вақти t_mах.

Назорат саволлари
1. Ночизиқли ўта кучланишда чегаралагичлар ўрнатилиши жойлари.
2. Реакторлар турлари ва уларни монтажга тайёрлаш.
3. Реакторлар таъмирлаш нималардан иборат.
4. Реакторларни синаш.
5. Реакторларни линиялардаги қисқа туташувдан сўнг кузатишлар ва содир бўладиган нуқсонлар.