8 – ma’ruza: Litosferani muhofaza qilish Reja

Biogeotsenotik	Litosferali	Atmogidrosferali
Umumbiosferali va noosferali
Yashash muhiti,ti- rik organizmlar-ning mexanik tayanchi, urug‘lar deposi	Litosferani yuqori qatlamla-rining biokimyo- viy qayta o‘zgar- Tirilishi	Yer usti suvlarining grunt suvlariga transformatsiya qilinishi	Yashash muhiti,quruq-likni tirik orga-nizmlarini modda manbai,biologik evolyusiya omili
Energiya, namlik ta’minlash ele-mentlarini depo-si va manbai	Mineral va tog‘ jinslarining paydo bo‘lish moddalari manbai	Daryo suv okimini boshqaruvchi, suv havzalarining bio-ozuqa omili	Biosferaning normal funksiyasi sharoiti, planetar bog‘lanish tug‘uni
Biogeotsenozni "esini" tarkibi-ni, strukrurasi-ni va dinamika-sini regulyatsiyasi	Akkumulyatsiya qilingan quyosh energiyasini litosferaning chuqur qatlamlariga uzatish	Quyosh radiatsiya-sining yutilishi va qaytarilishi	Qishloq xo‘jalik va o‘rmon xo‘jalik mah-sulotlarini qayta tiklanishini ta’minlash
Biogeotsenozni energiyasini va moddalarni akku-mulyatsiya va trans formatsiya qilish	Litosferani haddan tashqari eroziyadan muxo-faza qilish va uni normal ri- vojlanishini sharti	Atmosferani tar-kibini, gaz reji-mini va namligi-ni aylanishini boshqarish	Energetik resurslar va foydali qazil-malarning shakllanish omili
Tuproq unumdor-ligi		Atmosferani qattiq moddalari va mikroorganizm lari manbai	Aholi yashash, sanoat va yo‘l qurilish joyi hamda rekreatsion funksiyasi

Tabiiy jarayonlarda va inson hayotida tuproqlarning o‘rni beqiyosdir. U potensial energiyani, namlikni, ozuqa moddalarni to‘plash, o‘simliklar va boshqa ko‘plab organizmlarni zarur hayotiy sharoitlar bilan ta’minlash kabi muhim hususiyatlarga ega. Yer yuzasiga yetib keladigan 10²⁰-10²¹ kkal miqdordagi energiyaning 10¹⁷-10¹⁸kkaloriyasi tuproqda to‘planadi. Bundan tashqari, u kariyb barcha elementlarning geokimyoviy akkumulatori bo‘lib, ularni suv va boshqa omillar ta’sirida yuvilib ketishidan saqlaydi. Tuproq juda ko‘plab organizmlar uchun o‘ziga hos yashash muhiti vazifasini bajaradi. Ayniksa, ko‘yi darajadagi mavjudotlar va xasharotlar hamda ko‘plab hayvonlarning hayoti tuproq bilan chambarchas bog‘likdir. Bir gramm tuproqda 1,5 mln gacha amyoba, infuzo­riya, suv utlari kabi sodda organizmlar va 3 mlrd donagacha mikrob va bakteriyalar yashashi mumkin.
Tuproq biosferada kechadigan kariyib barcha jarayonlarda muhim komponent sifatida ishtirok etadi; biologik(kichik) modda aylanishida, ekotizim va biosferaning barqarorligini ta’minlashda yetakchi o‘rin tutadi. Uning ekolo­gik ahamiyatlaridan biri shuki, u biosferadagi o‘z-o‘zini tozalash jarayonida asosiy rol uynaydi, atrof-muxitni ifloslovchi juda kuplab moddalarga nisbatan tabiiy, univer­sal, biologik adsorbent va neytralizator hisoblanadi. Tuproq iqtisodiy, hayotiy va ekologik ahamiyatiga ko‘ra hech narsaga tenglashtirib bo‘lmaydigan tabiiy resursdir.