3.MEHNAT RESURSLARIDAN FOYDALANISH SAMARALILIGI TAHLILI BOSQIQCHILARINING TAHLILI.
Tahlilni o'tkazishda umumiy sxema yoki tahlil texnikasi deb ataladigan ma'lum harakatlar algoritmiga rioya qilish odatiy holdir. Mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligini tahlil qilish metodologiyasi ham mavjud, biz uni bosqichma-bosqich ko'rib chiqamiz. Birinchidan, hisobot va oldingi davrlar uchun ishlab chiqarish, mahsulotlarning mehnat zichligi va xodimlarning rentabelligi ko'rsatkichlari hisoblanadi. Olingan ko'rsatkichlar taqqoslanadi: oldingi davrlar ko'rsatkichlari bilan haqiqiy. Bunday holda, mutlaq og'ishlar hisoblanadi. Mehnat unumdorligi rejasini bajarishdagi og'ishlarni aniqlash keyingi o'sish uchun zaxiralarni aniqlash imkonini beradi. Ushbu hisob-kitoblar jadvalda keltirilgan va sabablarni tushuntirish bilan olingan natijalarga baho beradi. Nisbiy tejamkorlik yoki ortiqcha sarflar hisoblab chiqiladi. Buning uchun siz quyidagi formuladan foydalanishingiz kerak. Eq h = H hisoboti - H bazasi * TP hisoboti / TP bazasi (13) Bu erda Ek h - iqtisod yoki ortiqcha, H uch - hisobot yilidagi xodimlar soni, H bazalari - bazaviy yildagi xodimlar soni, TP uch - hisobot yilining tijorat mahsulotlari, TP bazalari - bazaviy yilning sotiladigan mahsulotlari. Ishlab chiqarish hajmi va ishchilar yoki ishchilar sonining o'zgarishining umumiy mahsulotga ta'sirini, odatda indeks usuli bilan aniqlang. Ishlab chiqarishni hisoblash formulasidan kelib chiqadiki, tovar mahsuloti mahsulotdir o'rtacha xodimlar soni ishlab chiqarish uchun ishchilar: TP = H * V (14) Shunday qilib, ushbu omillarning sotiladigan mahsulotlarga ta'sirini hisoblash formulasi quyidagicha ko'rinadi: DTPDCh = DCh * V bazasi (15) DTPDV = DV * H hisoboti (16) bu erda DTPDCh - xodimlarning o'rtacha sonining o'zgarishi tufayli sotiladigan mahsulotlarning o'zgarishi; DCh - xodimlarning o'rtacha sonining o'zgarishi, DTPDV - o'rtacha yillik ishlab chiqarish hajmining o'zgarishi tufayli sotiladigan mahsulotlarning o'zgarishi; DV - o'rtacha yillik ishlab chiqarish hajmining o'zgarishi. Tovar mahsulotidagi o'zgarishlarning umumlashtiruvchi ko'rsatkichini olish uchun olingan natijalarni qo'shish kerak: Baxtsiz hodisa jami = DTPDCH + DTPDV (17) bu erda yo'l-transport hodisasi jami - sotiladigan mahsulotlarning umumiy o'zgarishi. Bundan tashqari, olingan qiymat sotiladigan mahsulotning mutlaq og'ishiga teng bo'lishi kerak. Oxirgi hisob-kitoblar asosida korxonaning rivojlanish xarakteri baholanadi. Bunday baholash faqat o'sish bo'lsa mumkin. Ushbu baholash bilan mahsulot hajmining o'sishining ulushi sonning ekstensiv (miqdori) omili va ishlab chiqarishning umumiy o'sishida ishlab chiqarishning intensiv (sifat) omili hisobiga hisoblanadi. Hisob-kitoblar natijalariga ko'ra, xulosa chiqariladi. Buning uchun mehnat unumdorligining omilli tahlili o'tkaziladi. Mehnat unumdorligi darajasiga turli omillar ta'sir qiladi, ularning ta'siri ko'p yo'nalishli va o'zaro qoplanishi mumkin. Mehnat unumdorligiga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash uchun yillik, kunlik va soatlik ishlab chiqarish ko'rsatkichlari o'rtasidagi munosabatni o'rnatish kerak. Keling, ularning munosabatlarini ko'rib chiqaylik. Keling, quyidagi belgini kiritamiz: PE - korxonaning ishlab chiqarish xodimlarining soni (ishchilar), Chr - korxona ishchilari soni, PT - mehnat unumdorligi. PT = TP / Chp * Chr / Chr = Chr / Chp * TP / Chr (18) Shunday qilib, biz ishchilar ulushi va ishchilar mahsuloti mahsulotini oldik. Ya'ni, ishchilar ulushi mehnat unumdorligiga ta'sir qiluvchi birinchi omil bo'ladi: TP / Chr * Kun / Kun = TP / Kun * Kun / Chr (19) Bir ishchining o'rtacha kunlik ishlab chiqarish mahsulotini bir ishchining o'rtacha ishlagan kunlariga ko'ra olamiz. Oxirgi omil mehnat unumdorligiga ta'sir qiluvchi ikkinchi omil bo'ladi: TP / Dn * ming / ming = ming / Dn * TP / ming (20) O'rtacha soatlik ishlab chiqarish va o'rtacha ish kuni mahsulotini olamiz. O'rtacha ish kuni to'rtinchi, o'rtacha soatlik ishlab chiqarish esa mehnat unumdorligiga ta'sir qiluvchi beshinchi omil bo'ladi. Shunday qilib, biz quyidagi faktoriy modelni oldik: FR = Chr / Chp * Kun / Chr * Th / Dn * TP / Th (21) Soddalashtirilgan shaklda ushbu model quyidagicha ko'rinadi: PT = Urab * Kun * PRD * Soat (22) bu erda TDP - ish kunining davomiyligi. Olingan natijalar umumlashtiriladi. Miqdor o'rtacha yillik mehnat unumdorligining mutlaq og'ishiga teng bo'lishi kerak. Shunday qilib, mehnat unumdorligi bo'yicha rejaning ortiqcha bajarilishi hali ichki ishlab chiqarishdan foydalanishni ko'rsatmaydi umuman butun tashkilotning zaxiralari. Faktorli tahlil asosida har bir omilning mehnat unumdorligiga ta'siri haqida xulosa chiqariladi.
