7398b1cc-0a47-4d0e-b58e-dd2544d80cac pdf

Qo
‘
shimchа аdаbiyotlаr:
 
18.  Jumayev  N.  Istiqlol  va  ona  tilimiz:  til,  imlo,  notiqlik  san’ati,  matn  va    
matnshunoslik. -T. : 
“Sharq”, 1998, 136 b. 
 
19. Jumaniyozov R., Nutqiy mahorat .-T.:  
“Adolat”, 2005, 90 b
. 
20. Ona tili 
–
davlat tili. -T: 
“Adolat”, 2004, 80 b
. 
21.  Mahmudov  N.,  O
‘
qituvchi  nutqi  madaniyati.  -T.: 
“
O
‘
zbekiston  milliy 
kutubxonasi
”
, 2009,188b.  
Internet saytlari: 
www.gov.uz
 
–
 O
‘
zbekiston Respublikasi hukumat portali. 
www.lex.uz 
–
  O
‘zbekiston  Respublikasi  Qonun  hujjatlari  ma’lumotlari  milliy 
bazasi.  
www.mf.uz 
–
 O
‘
zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi rasmiy sayti.  
www.cbu.uz 
–
 O
‘
zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti. 
www.soliq.uz 
–
 O
‘
zbekiston Respublikasi Davlat Soliq qo
‘
mitasi rasmiy sayti.  
www.stat.uz 
–
  O
‘
zbekiston  Respublikasi  Davlat  Statistika  qo
‘
mitasining  rasmiy 
sayti.
 

---

321 
 
www.lex.uz
  (O
‘zbekiston  Respublikasi    Qonun  hujjatlari  ma’lumotlari  milliy 
bazasi); 
 
www.tfi.uz  (Toshkent moliya institutining rasmiy  sayti) 
 
www.ziyonet.uz
 
(ZiyoNet  ta’lim  portali)
 
www.
akademnashr.uz ( nashriyot matbaa  markazi) 
www.
tfi.uz
/
Issues/
Jmoliya 
(Toshkent moliya institutining  jurnali). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

322 
 
TARQATMA MATERIALLAR 
1-topshiriq: Tadbirkorlik va hayot qonunlari 
Har  qanday  tadbirkor  o’z  ishini  boshlar  ekan,  u  tadbirkorlik  faoliyatini 
muvaffaqiyatli  yuritish  uchun  o’zidagi  bor  bilim,  saviya,  tajriba  va  pul 
mablag’larini  ishlatadi.  Bunda  u  ko’pincha  o’zining  xayot  tajribasiga,  o’qigan 
o’quv muassasasida olgan bilimlariga, ota
-onasidan yoki yaqin insonlaridan bilib 
olgan  bilimlar  majmuasiga  va  qandaydir  etik  qoidalarga  rioya  qiladi.  Lekin 
ko’pincha  tadbirkorning  ishi  hozirgi  paytdan  ko’ra  muvaffaqiyatli  bo’lishi  va 
yanada r
ivojlanishi uchun buning o’zi aslo etarli bo’lmaydi. Haqiqatan ham bizga 
ma’lum  bo’lgan  olti  ming  yil  davomidagi  insoniyat  tarixida  barcha  insonlar  o’z 
ota-
onalaridan  va  ustozlaridan  turli  xil  bilim  hamda  ko’rsatmalar  olganlar  va 
buning  natijasida  hayot  ta
jribasiga  ega  bo’lganlar,  oldilariga  juda  katta  niyat  va 
orzular  qo’yganlar  hamda  juda  katta  narsalarni  orzu  qilganlar.  Ammo,  ming 
afsuski,  ularning  tug’ilganliklari  va  orzulari  haqida  qabr  toshidan  boshqa  hech 
nima qolmagan. Muvaffaqiyatga erishish yo’l
-y
o’riqlari haqida juda ko’p kitoblar 
yozilgan,  anjumanlar  va  seminarlar  o’tkazilgan,  unda  katta  muvaffaqiyatga 
erishgan  insonlar  o’zlari  haqida  to’lqinlanib  gapirganlar,  lekin  biznesda 
muvaffaqiyatga  erishishning  qandaydir  tayyor  qoidalari  yoki  qandaydir  retsepti 
hali  yozib  chiqilmagan.  Ba’zilar  muvaffaqiyatga  o’z  do’stlaridan  va  oilalaridan 
ajralish  hisobiga,  kimdir  esa  o’z  hayotini  garovga  qo’ygan  xolda  erishadilar. 
Ba’zilar  uchun  esa  muvaffaqiyatga  erishish  va  boylik  orttirish  orzusi  umr 
davomida ezgu va 
shirin orzuligicha qolib ketaveradi. Ba’zilar esa boy bo’lishadi, 
lekin  oldingi  kambag’al  paytlaridagi  oilaviy  baxtni  va  xotirjamlikni  topa 
olishmaydi. Biz Sizga  muvaffaqiyatga erishish yoki boylik orttirish kaliti tayyor 
xolda  taqdim  etilmaymiz,  balki  un
da  bu  yo’lda  tadbirkor  qilishi  lozim  bo’lgan 
ishlar qanday bo’lishi kerakligini  ko’rsatib o’tamiz. Agar bu maslahatlarga amal 
qilinsa, Siz muvaffaqiyat kalitini qanday qilib topish mumkinligini o’zingiz bilib 
olasiz,  so’ngra  esa  bu  sehrli  kalitdan  foydala
nib,  muvaffaqiyatga  eltadigan 
eshikni topishingiz va uni ochishingiz kerak bo’ladi. Kitob hayotimizdagi voqea
- 

---

323 
 
hodisalarga  ob’ektiv  nazar  tashlashga,  maqsadlarni  aniqlashga,  ularga  erishish 
yo’llarini  chamalashga  bo’lgan  bir  urinish  bo’lib,  ularni  baholash
  Sizga  havola. 
Agarda  bu  muammolarga  har  kim  ham  aniq  va  ravshan  javoblar  topa  olsa,  bu 
albatta juda ajoyib holat bo’lib,  hayot yanada go’zal bo’lar edi.  Lekin bir kimsa 
uchun  muvaffaqiyatga  erishish  yo’li  bo’lgan  echimlar  ikkinchi  kimsa  uchun 
batamom  muva
ffaqiyatsizlikka  eltadigan  yo’l  bo’lishi  ham  mumkin.  Chunki  har 
bir  inson  o’zicha  tanho,  aqli,  shart
-sharoitlari  va  hayot  tarzi  ham  qaytarilmas 
bo’lib yaratilgandir. Demak, bizning asosiy maqsadimiz 
- har bir insondagi ichki 
imkoniyatlarni uyg’otishga hara
kat qilish va unda muvaffaqiyatga erishish kalitini 
topishga  so’nmas  ishtiyoq  uyg’otishdir.  Albatta  muvaffaqiyatga  erishish  uchun 
ma’lum  bir  qoidalarga,  tartiblarga,  ko’rsatmalarga,  ogohlantirish  va 
ehtiyotkorliklarga rioya qilish kerak bo’ladiki, bunday t
artib-qoidalar yoki boshqa 
so’zlar bilan aytganda “Biznes etikasi” jamiyatning har bir qatlamida, xududlarda 
va  mamlakatlarda  xilma-
xil  ko’rinishlarda  bo’ladi.  Ammo,  afsuski,  texnokratik 
jamiyat rivojlanishi va uning turli sohalarga jadal kirib borishi bu  muammolarga 
bag’ishlangan  adabiyotlar  yaratishni  ancha  chegaralab  qo’ydi  va  natijada 
mamlakatimizda  bunday  kitob  hamda  qo’llanmalar  qisman  yoki  umuman 
yozilmadi  va  shuning  uchun  ham  kerakli  nushalarda  nashr  etilmadi.  Demak, 
shuning  uchun  ham  ko’pchilik  bo’
lajak  tadbirkorlar  jamiyatda,  ishxonada,  chet 
ellik  tadbirkorlar  orasida,  boshqalar  bilan  o’zaro  muloqotda  va  oilada  qanday 
qilib muomala qilish, o’zini tutish, biznes suhbatni olib borish, janjalli holatlarga 
duch kelmaslik uchun nimalar  qilmoq kerak eka
nligini oliy ta’lim muasasasidagi 
ta’lim  olish  jarayonida  yaxshi  anglay  olmaydilar.  Bu  esa  yana  boshqa  va  kerak 
bo’lmagan  qo’shimcha  muammolarni  keltirib  chiqarishga  sabab  bo’ladi  hamda 
busiz  ham  murakkab  bo’lgan  hayot  tarziga  salbiy  ta’sir  qiladi.  Albatta
, 
tadbirkorning  faoliyatidagi  va  jamiyatdagi  qiyinchiliklarini  faqatgina  to’g’ri 
muloqot  qoidalarni  yo’qligi  bilan  izohlash  kulgili  bo’lar  edi,  lekin  bu  samarali 
muloqot tartib-qoidalarining yoki biznes etikasining juda katta tarbiyaviy, ahloqiy 
va  insoniy 
ahamiyatini  rad  qilish  ham  telbalik  bo’lishi  tushunarlidir.  Xozirgi 
tadbirkorlik va ishbilarmonlik jadal sur’atlar bilan rivojlanayotgan davrimizda biz 

---

324 
 
murakkab  insoniy  munosabatlarda  adashib  qolmasligimiz,  xatolardan  holi 
bo’lishimiz,  insonni  va  uning  in
tilishlarini  yaxshi  tushunishimiz  hamda  his 
tuyg’ularimizni  maqsadga  muvofiq  ravishda  jilovlab  olishimiz  uchun  bunday 
samarali  muloqot  tartib-qoidalari  yoki  biznes  etikasi  hayotiy  zarur  va  muhim 
bo’lgan  bir  ashyoga  aylanib  borayapti.  Haqiqatan  ham  bizning 
barchamizda 
o’zimizga  xos  bo’lgan  hayot  tarzimiz  tufayli  yuzaga  kelgan  ishonchsizlik, 
talabchanlik,  shubha,  qattiqqo’llilik  va  nodo’stona  munosabatlar  o’zimiz  uchun 
ishimizni  rivojlantirishga  halaqit  beradigan  qandaydir  kishanga  aylanib 
bormoqda. Ushbu kit
obda bular bilan bog’liq muammolarning ko’pchiligi ko’rib 
chiqiladi  va  holis  nuqtai-nazardan  tahlil  qilinadi  hamda  tadbirkorning 
muvaffaqiyatga  erishish  uchun  nimalarga  diqqat-
e’tiborini  qaratishi  lozimligiga 
urg’u  beriladi.  Bu  esa  har  bir  insonga  va  birin
chi  navbatda  bizning  muhtaram 
hamyurtlarimizga ularning turfa xil murakkab muammolarini hal qilishga yordam 
beradi  deb  umid  qilamiz.  Sizlar  bu  ma’lumotlarga  muhtojsizlar,  chunki  Siz 
hayotda  albatta  muvaffaqiyatga  erishishingiz  va  munosib  hayot  tarziga  ega 
bo’lishingiz kerak. Bu ma’lumotlar Sizni yana o’ylashga, ijodiy fikrlashga majbur 
qiladi  va  ular  yangi  narsalar,  biznes  g’oyalar  kashf  etishga,  o’z  ijodiy 
potetsialingizni  muvaffaqiyatga  erishish 
yo’lida
 
to’la
  safarbar  etish  uchun 
hayotiy  zarurdir. 
Biz ish
onamizki, ushbu ma’lumotlar barchaga qandaydir darajada ko’mak beradi 
va har kimga nima bilandir yordam beradi.  
Siz  tug’ilganingizda  hech  bir  aybsiz,  beg’ubor  inson  bo’lasiz  va  Sizning 
bundan  buyon  rivojlanishingiz  oilangiz,  atrof-
muhit  va  o’zingizga  bog’liq  bo’lib 
qoladi. Biroz vaqtdan keyin o’zingizni
-
o’zingiz va aqlingizni taniysiz hamda endi 
Sizning  etuk  inson  bo’lib  etishishingiz  va  kamolot  sari  yana  ham  dadilroq 
ravojlanishingiz  faqat  o’zingizga  bog’liq  bo’lib  qoladi.  Buning  uchun  esa  ilm, 
bilim, meh
natsevarlik, tirishqoqlik kerak bo’ladi. Agar insoniyat asrlar davomida 
yaratgan  bilimlarni  yaxshilab  o’zlashtirib  olsangiz  va  ularni  amalda  qo’llashga 
kuch-
quvvat  va  imkoniyat  topsangiz,  boylik  Sizga  o’z
-
o’zidan  oqib  kelaveradi. 

---

325 
 
Shuning uchun ham ota- bob
olarimiz “
Sen pulning ketidan emas, balki pul sening 
ketingdan  quvsin
”
 
–
 
deb bekorga aytmaganlar. 
Biz  barchamiz,  talabalar  va  o’qituvchilar,  ishchilar  va  hizmatchilar,  oddiy 
mulozimlar  va  katta  amaldorlar,  boylar  va  kambag’allar,  yoshlar  va  qarilar, 
o’qimishli  bo’lganlar  va  kitob  betini  umuman  ko’rmaganlar,  hammamiz  bu 
dunyoga  kelganimizdan  beri  bizga 
ta’sir  ko’rsatayotgan  barcha  salbiy  va  ijobiy 
hodisalarning,  yaxshi  va  yomon  insonlarning,  oila  a’zolarimizning,  ustozlarimiz 
va hayot tarzimizning in’ikosimiz desak, hech ham yanglishmasak kerak. Bizning 
har  bir  xatti-harakatimiz,  fikrimiz  va  insonlar  bilan  aloqalarimiz  bizning 
shaxsimiz xususiyatlariga albatta ta’sir qilgan.  Har bir  ko’rilgan  film,  o’qilgan  
kitob,  televizion  ko’rsatuv,  birinchi
 sevgi, 
oilaviy  va  jamoa  suhbatlari,  muloqotlar,  Internet  ma’lumotlari,  chatlar,  katta  va 
kichik g’alabalar, o’qish jarayoni, shubha  va orzular, sayohatlar  –
 bular barchasi 
bizga  o’zining  qandaydir  ta’sirini  o’tkazgan  albatta.  Bu  foniy  dunyoda  biz  kim 
edik-
ku, kim bo’ldik va keyin kim bo’lishimiz mumkin, bular hammasi bizga o’z 
ta’sirini 
o’tkazgan 
ma’lumotlar 
majmuasi 
tufaylidir. 
Inson 
o’z 
muvaffaqiyatsizliklarini  tashqaridan  axtarishga  moyil  bo’ladi.  U  o’z 
muvaffaqiyatsizliklariga sabab qilib kimnidir yoki nimanidir ko’rsatishi mumkin. 
Masalan,  u  o’z  muvaffaqiyatsizliklari  uchun  davlatni,  rahbarlarni,  hamkasbl
arni, 
hamkorlarini, inflyatsiyani, ob-havoni, hayot muammolarini, raqobatchilarni yoki 
qo’shnilarni ayblashi mumkin. Lekin, bizga qachonlardir ta’sir ko’rsatgan hamda 
bizning hayotimizda yaxshi yoki yomon iz qoldirgan voqea-hodisalar va insonlar 
endi orqada qolgan. Agar bu hodisalar ancha oldin emas, balki kecha ruy bergan 
bo’lsa ham, agar biz bunga izn bermasak, ular bizga aslo ta’sir qila olmaydi. Biz 
uchun  kattaroq  ahamiyatga  molik  bo’lgani 
-  kim  va  nimaning bugun  va  bundan 
keyingi  kunlar  davomida  ta’sir
  qilishi  mumkinligidir.  Bizning  kim  ekanligimiz 
allaqachon amalga oshgan  va  rad qilib bo’lmaydigan dalildir. Biz kelajakda kim 
bo’la  olishligimiz,  bizga  qanday  imkoniyatlar  paydo  bo’lishi  va  buning  uchun 
nimalar qilishimiz kerakligigina muhimroq va hayotiy
dir. Shuning uchun o’tmish 

---

326 
 
yumushlari  va  hissiyotlari  bizning  kelajakda  erishishimiz  mumkin  bo’lgan 
imkoniyatlarimizga  yuk  yoki  to’siq  bo’lishiga,  bizning  imkoniyatlarimizni 
kamaytirishga  yo’l  qo’yish  aslo  mumkin  emas.    O’tmishning  eng  katta  qimmati 
uning  saboqlarini  kelajakda  qanday  qilib  va  qanchalik  aql-farosat  bilan  ishlata 
olishimizdan  iboratdir.  Shuning  uchun  asosiy  niyatimiz 
–
 
bizning  o’tmishimiz 
bizning  kelajagimizni  yanada  quvonchli,  baxtli  va  rang-barang  qilish  uchun 
hizmat qilishidir. 
Agarda  kimd
ir  o’zini  muvaffaqiyatga  erishishiga  loyiq  deb  bilsa  va  bir 
kunmas bir kun moliyaviy va ma’naviy mustaqillikka erishishiga ishonsa, u xolda 
bu inson orqaga nazar tashlashni bas qilishi kerak va butun diqqat- 
e’tiborini oldinga, ya’ni, kelajakda bo’lishi mumkin bo’lgan katta va rang
- barang 
imkoniyatlarga  qaratsin.  Bu  inson  tadbirkormi,  oddiy  insonmi  yoki  o’quvchi
-
talabami, o’zining katta muvaffaqiyatlar sari zafarli yurishini hozirgi paytda unga 
ta’sir  ko’rsatayotgan  insonlar  va  shart
-
sharoitlarga  e’tibor  b
erishdan  boshlasin 
hamda  shu  orqali  kelajagi qanday  bo’lishini sarhisob  qilishga  o’rgansin.  Agarda 
atrofimizda  xuddi  oldingidagidek  qandaydir  toifa  odamlar  doimo  mavjud  bo’lsa 
va  hayotimiz  tarzi  ham  shunga  yarasha  bo’lsa,  bizning  kelajagimiz  ham  xuddi 
o’tmishimiz singari bo’ladi, albatta.