muyeshi jude kishi bolgan sina tarizli perdede jaktilik interferentsiyasinin karastirayik. Denenin
sindiriu korsetkishi n . Bunday perde sinanin kaptallarinin bireuine perpendikulyar bolgan
parallel` monoxromatikalik nurlar menen jaktilandirganda tarepinin betinde sina kirina parallel
bolgan karangi ha`m jaktili jolakshalar korinedi.Bul jolakshalar kalay payda boliuin karastirip
12.6-b suurette sinada interferentsiyalaniushi nurlardin joli korsetilgen bolip , onda sina
kirinan jaylaskan sayin jol parki artip bariui korinip turipti. tochkada jaktiliktin maksimal
kusheiyui payda bolsin. Onda tochkadan kandayda bir a aralikta kanday V tochka tabayik,
sina kalinliginin artiui sebebli jaktiliktin jene maksimal kusheyui payda bolatugin bunday jollar
parki λ
1
ge artiui lazim, onda 2VS= λ
1
=λ /n bolgani ushin
λ
2VS = ----------
n
AVS dan VS = tg , sonin ushin
λ
2 tg = -------
n
Trigonometriyadan melim kishi muyeshler ushin muyesh tangensin radianlarda anlatilgan
muyeshtin ozine ten dep esaplau mumiknN` sonin ushin
λ
2 = ----------
n
budan
λ
= ----------- (4)
2n
Keyingi jaktilik dak S tochkadan aralikta boliui aniklau kiyin emes. Bul bayan kilingan usi
xalda interferentsiyalik jolakshalar bir-birinen birdey araliklarda jaylasiuin bildiredi. (12.6-suuret)
muyesh artkanda jaktili (karangi) jolakshalar arasindagi aralik kemeyiui (n`) anlatpadan
korinip turipti. Eger perdedegi muyesh este-sekin kemeytirilse onda interferentsiyalik
jolakshalar jiljiyji ha`m perde kirlari (terepleri) parallel` bolip kalganda jolakshalar putkilley
jogalip ketedi. Kerisinshe muyesh, arttirilsa jolakshalar jakinlasadi ha`m muyesh 1
0
ka jakinirak
bolip kalganda jolakshalar bir-birinen jabadi, yagniy interferentsiyalik korinis jogaladi.
Sina tarizli perde ak jaktilik penen jaktilandirilganda raduganin ha`mme renlerinde
boyalgan jolakshalar payda boladi. Sabin perdesi ak jaktilik penen jaktirilganda sonday xediyse
payda boladi. Perdenin reni ozgeriui suu perdenin astindagi bolimine agip tuskenligi sebepli onin
diuallarinin kalinligi ozgeriui menen tusindiriledi. Jaktilik interferentsiyasin baklau ushin kolayli
esbap aliu mumkin. Bunin ushin jalpak parallel plastinkaga jalpak dones linza sonday etip koyiladi,
plastinka ha`m linza arasindagi sina terizli xaua araligi bolatuginday interferentsiya anik koriniui
ushin linza betinin iymeklik radiusi jeterli derejede ulken boliui kerek. Eger bul esbap parallel`
monoxromatikalik nurlar menen olar linzanin tegis betine perpendikulyar tusetugin etip
A S
Β O D
a)
1
2
b)
12.7-suuret.
Jurgizilse (12.7a suuret ) onda kaytkanimizda karangi ha`m jakti interferentsiyalik xallar jaksi
korinedi. Bul sakiynalar n`yuton sakiynalar dep ataladi. (8-suuret) bul xalda linzanin iymeklik beti
ha`m plastinkanin betinen kaytkan nurlar interferentsiyalanadi. Misali, a`-nur (12.7-a suuret) A
ha`m Β tochkadan kaytkan nurlar menen interferentsiyalanadi.
12.8-suuret
AV-ga ten bolgan kalinliktagi birtekli xaua araligi OV radiusli shenber bolganligi ushin
interferentsiyalik korinis sakiyna korinisine iye boladi. O tochkadan linzanin shetine bagitinda
sakiynalar jakinlasadi, sebebi bul bagitta xaua sinasinin muyeshi artip baradi. (12.7b-suuret) .
Bunday esbap ak jaktilik penen jaktirtilganda raduganin ha`mme renlerindegi rende
sakiynalar payda boladi.
Do'stlaringiz bilan baham: