7-sinf. Jahon tarixi. Mavzu: Kirish: O’rta asrlar tarixi nimani o’rgatadi? Darsning maqsadlari

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Kichik Osiyodagi Saljuqiylar davlati qachon tash­kil topgan?

2.Turklarning ijtimoiy tuzumi haqida nimalarni eslab qoldingiz?

3.Usmonlilar davlati qachon tashkil topgan?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Mo’g’ullar davlati va uning bosqini.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Mo’g’ullar davlati va uning bosqini haqida ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Kichik Osiyodagi Saljuqiylar davlati qachon tash­kil topgan?

2.Turklarning ijtimoiy tuzumi haqida nimalarni eslab qoldingiz?

3.Usmonlilar davlati qachon tashkil topgan?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Ijtimoiy tuzum. Mo‘g‘ul qabilalari qadimdan Janubiy Sibir, Manchjuriya va Mo‘g‘uliston hududlarida yashab kelgan. Ularning ko‘pchiligi ko‘chmanchi chorvachilik bilan shug‘ullangan, o‘rmonda yashagan ayrim urug‘lar ovchilik va baliqchilik bilan kun kechirgan. Mo‘g‘ullar hayotida qadimgi udumlar, diniy tasavvurlarida esa ajdodlar ruhiga sig’inish, shomonlik e’tiqodlari yaxshi saqlanib qolgan.

Lekin XII asrning ikkinchi yarmidan boshlab mo‘g’ullar ijtimoiy munosabatlarida yangi xususiyat — mulkiy tabaqalanish kuchaya boshlaydi. Urug‘chilik jamoalari alohida ko‘chmanchi xo‘jalik — ayllarga bo‘linib, har bir ayl endilikda o‘z xo‘jaligi — chorvalarining egasiga aylanadi. Urug‘-qabilalarda boy xonadonlar, bo‘lajak mo‘g‘ul zodagonlari shakllana boradi. Aksari urug‘ boshliqlari no‘yonlar o‘z urug‘doshlaridan navkarlar olib harbiy bo‘linmalar tuzadilar. Mulkiy tabaqalanish sharoitida hayotning o‘zi ularni harbiy qabila ittifoqlari tuzishga majbur etadi. Ularni xonlar boshqargan. Kuchli qabila ittifoqlari o‘zlariga tobe etilgan qo‘shnilardan boj-to‘lovlar olib turganlar. Bu qabila ittifoqlari o‘z yig‘inlari, qurultoylarida eng muhim: urush, sulh, ittifoq tuzish, xonni saylash kabi masalalarni hal etardilar.

Chingizxon davlati. Mo‘g‘ul qabi­lalari orasidagi o‘zaro urushlarda, XIII asrning boshlarida Temuchin (1155-1227) g‘olib chiqadi. 1206-yilda Onon daryosi bo‘yidagi qurultoyda u ulug‘ xon deb e’lon qilinadi. Bosh shomon butun xalq oldida Temuchinga Chingizxon unvonini beradi. Chingizxon so‘zi “kuchli”, “qudratli”, toza ma’nolarini anglatadi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Mo‘g‘ul qabilalari yashagan hududlarni yozuvsiz xaritaga tushiring.

2.Mo'g'ullarning mashg'ulotlari nimalardan iborat bo'lgan?

3.Chingizxon davlati qay tariqa vujudga kelgan?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Oltin O’rda xonligi.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Oltin O’rda xonligi haqida ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Mo‘g‘ul qabilalari yashagan hududlarni yozuvsiz xaritaga tushiring.

2.Mo'g'ullarning mashg'ulotlari nimalardan iborat bo'lgan?

3.Chingizxon davlati qay tariqa vujudga kelgan?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Yangi bosqin. Mo‘g‘ullarning 1235-yilda bo'lib o‘tgan qurultoyi Rus va Shimoliy Kavkaz yerlarini bosib olish haqida qaror chiqaradi. To'planadigan qo'shinga Botuxon yetakchilik qilishi e’lon qilinadi. Uluslardan o‘nta askardan bittasining ajratilishi, Botuxonga yordamga Chingizxonning sarkardalaridan Subutoy Bahodirning berilishiga kelishiladi. Botu va Subutoylar 1237-yilning kuzida rus yerlariga hujum boshlab, dastlab Ryazanni bosib olishadi. Rusdagi siyosiy tarqoqlik mo‘g‘ullarga qarshilik ko'rsatish imkonini ham bermasdan 1238-1240-yillarda Vladimir, Suzdal, Kiyev, Galich, Volin va boshqa shahar­lar bosib olinadi.

1243-yilda O‘qtoyning vafot etishi munosabati bilan Botuxon Volgabo'yi dashtlariga qaytadi. Shu tariqa Botuxon istilo qilgan Volgabo'yi, Shimoliy Qora dengiz sohillari, Shimoliy Kavkaz, Moldaviya hududlarida, rus yozma manbalarida bayon qilinishicha, Oltin O‘rda nomini olgan Jo‘ji ulusi shakllanadi.

Boshqaruv tizimi. Oltin O'rdani Botuxon va uning avlodlari boshqargan. Muhim masalalarni hal etish uchun qurultoy chaqirilgan. Ijro hokimiyati boshlig'i beklarbegi bo'lib, devon ishlarini vazir boshqargan. U yetakchiligidagi devon soliqlar, moliya, savdo ishlariga mas’ul bo'lgan. Rusda barcha knyazlar Oltin O'rdadan boshqaruv yorlig'i oladi. Vladimir knyazi Yaroslav ularning “ulug‘i” deb tan olinadi. Istilo qilingan hududlar 10 ming suvoriy saflay oladigan tumanlarga bo'linadi.

Bo'ysundirilgan hududlarda mo‘g‘ullar dastlab o‘zlarining an’anaviy boshqaruv tizimini joriy etadi. Bosib olingan dashtlar Botuning ukalariga berilib, ularning suyurg‘ol mulkiga aylanadi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Oltin O‘rda xonligi qay tariqa vujudga keladi?

2.Oltin O‘rda boshqaruv tizimi haqida gapirib bering.

3.Oltin O‘rda xonligida qanday soliq va majburiyatlar joriy etilgan?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

_______________________ 7-sinf. Jahon tarixi.

Mavzu: Xitoy XIII-XV asrlarda.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Xitoy davlati tarixi haqida ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Oltin O‘rda xonligi qay tariqa vujudga keladi?

2.Oltin O‘rda boshqaruv tizimi haqida gapirib bering.

3.Oltin O‘rda xonligida qanday soliq va majburiyatlar joriy etilgan?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Iqtisodiy taraqqiyot. Sun sulolasining (960-1279) hokimiyatga kelishi bilan Xitoyda uzoq davom etgan siyosiy tarqoqlik va o'zaro urushlarga chek qo'yildi. Natijada, mamlakat xo'jaligining yuksalishiga zamin yaratildi. X asr­dan suvni nisbatan baland joylarga chiqaruvchi moslamalardan keng foydalana boshlandi. Chig'irdan foydalanish ekin maydonlarini ko'paytirish imkonini beradi. Suv tegirmonlari yordamida sholini tozalash, moy olish, un chiqarish tobora keng qo'llanila boshlanadi.

Rivojlangan o‘rta asrlarda Xitoyda imperator, harbiy zodagonlar, amaldorlarga qarashli davlat yerlari kamayib, zamindorlarning xususiy yerlari tobora ko'payib boradi. Xususiy yerlar, shuningdek, yangi о‘zlashtirilayotgan qo'riq va tog'oldi hududlari hisobiga ham kengayib borgan. Yirik mulkdorlar yerlarining ko'payishiga kambag'allarning qarzlari evaziga yerlarining tortib olinishi ham sabab bo'lgan. Shu tariqa XI asr boshlarida ekin maydonlarining yarmi yirik zamindorlar qo'liga o'tadi. Bu yerlarda asosan ijarachi dehqonlar ishlaganlar.

Xitoyda erkin dehqonlarning aksari qismida 30-40 mu yer bo'lib, davlat bu tabaqani qo'llashga intilgan. Xitoy dehqonlari o'zlari yetishtirgan mahsulotlaridan davlatga har yili ikki marta soliq to'laganlar. Yer solig'i sholi yoki bug'doy bilan to'lansa, pilla boqqan xonadonlar soliqni gazlama bilan ham to'laganlar.

Shaharlar va hunarmandchilik. Kayfin, Chendu va Uchan shaharlari Xitoyning yirik savdo va hunarmandchilik markazlari edi. Xitoy savdosida suv yo'llari alohida ahamiyat kasb etgan.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Mamlakat xo'jaligi yuksalishining sababi nimalardan iborat edi?

2.Xitoyni mo‘g‘ullarning istilo qilishi va Yuan su­lolasining boshqaruvi qanday amalga oshirilgan?

3.Min sulolasining boshqaruvi qanday bo'lgan?

4.Chjan Xe kim va uning faoliyati haqida gapirib bering.