7-mavzu: yoy payvandlashning maxsus usullari

Metallarni plazma oqimida payvandlash
Bu usulda suyuqlanish harorati yuqori bo‘lgan yupqa list metallar va ularning qotishmalari, Shuningdek, Al, u qotishmalarining payvandlashda hamda ishdan chiqqan detallarni tiklashda va kesishda keng foydalaniladi.
Bu usul boshqa usullarga qaraganda ish unumdorligi yuqori termik ta’sir zonasi kichikligi bilan ajraladi.
Bu usulda metallarni payvandlashda payvandlash joyiga plazmatron (plazma gorelka) orqali yuqori temperaturali plazma (ionlangan gaz) oqimi yo‘naltiriladi. Bunda darhol suyuq metall vanna hosil bo‘ladi. Plazma yo‘nalishi boshqa joyga olinganda vanna sovishida kristallanib chok hosil bo‘ladi.
Plazmatron yoyini metallga bevosita va bilvosita ta’sir etadigan tiplari bo‘ladi. Bulardan bir sxemasi 6.23–rasmda keltirilgan. Uni ishga tushirish uchun avval volfram elektrod 1 va payvandlanuvchi zagotovka 5 orasida elektr yoy oldiriladi. Keyin plazrhatronni tor kanalidan masalan, Ar yoki boshqa bir gaz yuboriladi. Bu gaz yoy ustunidan o‘tayotganda siqilib, ionlangan gaz hosil bo‘ladi. Bu vaqtda soplodan yuqori temperaturali plazma yoy bilan birgalikda metallni payvandlash joyiga yo‘naltirilishida bir zumda eritadi. Ikkinchi tip plazmatronda yoy volfram elektrod 1 bilan suv bilan sovutilib turiluvchi saplo 3 orasida oldiriladi.

Metallarni plazma yordamida payvandlash sxemasi:
a − bevosita; b − bilvosita: 1 − volfram elektrodlar; 2 − yoy; 3 − gorelka soplosi; 4 − soplo kanali; 5 − zagotovka; 6 − plazma oqimi.
Bu usulda faqat metallarnigina emas balki yarim o‘tkazgich va dielektrik rhateriallarni ham payvandlash mumkin.
Metall buyumlarni termomexanik sinflarga kiruvchi usullarda payvandlash. Elektrokontakt usulda payvandlash
Bu usulda payvandlanadigan metall buyumlar 1 payvandlash mashinasining qisqichlari 2 ga qisilib, maxsus mexanizm vositasi bir–biriga yaqinlashtirilib, kontaktlangach zanjirga katta tok (1000–10000 A) yuboriladi. Kontakt yuza qarshiligi (R_k) ni bo‘lak joylardagi kontakt joylardan kattaligi sababli bu yuzada ajraluvchi issiqlik miqdori ko‘p bo‘ladi. SHu boisdan, kontaktlangan bu kichik yuzadan katta tokning o‘tishida yuza tezda qizib yuqori plastik holatga o‘tadi. Bu holatdagi buyumlar ma’lum kuch bilan bir–biriga qisilishida plastik deformatsiyalanib yangi–yangi kontakt yuzalar hosil bo‘lish, yuzalardagi oksid pardalar parchalanishi borib tozalanishida yuzalar shu qadar bir–biriga yaqinlashadiki, natijada atomlari o‘zaro birikib payvandlanadi.

Elektr kontakt usulida payvandlash sxemasi:
1 − zagotovkalar; 2 −qisqich.
Bu usul ish unumini yuqoriligi, chok sifatining yaxshiligi, mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirishni mumkinligi tufayli mashinasozlikda va qurilishda keng qo‘llaniladi. Elektrokontakt usuli uchma–uch, nuqtali va roliklar bilan payvandlash xillarga ajratiladi.