7-mavzu: O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga ijtimoiy-iqtisodiy integratsiyalashuvi va uning istiqbollari reja

7-MAVZU: O‘ZBEKISTONNING JAHON HAMJAMIYATIGA IJTIMOIY-IQTISODIY INTEGRATSIYALASHUVI VA UNING ISTIQBOLLARI
REJA:
1. Milliy manfaatlar va O‘zbekiston tashqi siyosatining asosiy prinsiplari.
2.O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga ijtimoiy-iqtisodiy integratsiyalashuvidagi imkoniyatlar va istiqbollar.
3. Mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash va global muammolarni hal qilishda O‘zbekiston ishtiroki.
1-masala.Davlat mustaqilligiga erishish, BMTga va boshqa xalqaro tashkilotlarga a’zo bo‘lib kirish O‘zbekistonga o‘zining tashqi siyosatini mustaqil ravishda amalga oshirish, jahon hamjamiyatiga kirishning o‘z yo‘llarini ishlab chiqish, davlatlararo munosabat larning yo‘nalishlari va ustuvorligini belgilash imkonini berdi.
Tashqi siyosat avvalo, milliy manfaatlarga asoslanib ichki siyosat bilan chambarchas bog‘liq bo‘ladi. Jumladan, O‘zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan ko‘p tomonlama faol tashqi siyosatini amalga oshirish davlatimizning mustaqilligini mustahkamlash va xalqturmushini yaxshilashning zarur sharti va goyat muhim vositasidir. Aynan ana shunga asoslanib hamkorlik va tashqi aloqalar o‘rnatish tashqi siyosatning asosiy vazifasi hisoblanadi. Tashqi siyosat ham Ma’lum tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Mustaqilligimizning dastlabki yillaridanoq Prezidentimiz tomonidan quyidagi asosiy prinsiplar O‘zbekistonning tashqi siyosatiga, uni amalga oshirish yo‘llarini belgilashga negiz sifatida ko‘rsatilgan¹.
Birinchisi. O‘zining milliy-davlat manfaatlari ustun bo‘lgani holda o‘zaro manfaatlarni har tomonlama hisobga olish.
Ikkinchisi. Respublika odamlar va davlatlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarda umumbashariy qadriyatlarni ustun qo‘yib, xalqaro tinch yo‘l bilan hal etish uchun kurashadi.
Inson huqukushri to‘g‘risidagi, hujum qilmaslik haqidagi, nizoli masalalarni hal etishda kuch ishlatishdan va kuch ishlatish bilan tahdid qilishdan voz kechish to‘g‘risidagi Xalqaro hujjatlarni tan oladi va ularga og‘ishmay rioya qiladi.
Uchinchisi. Respublikaning tashqi siyosati teng huqukdilik va o‘zaro manfaatdorlik, boshqa mamlakatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalari asosida quriladi.
To‘rtinchisi. Mafkuraviy qarashlardan kdti nazar tashqi siyosatda ochiq-oydinlik prinsipini ro‘yobga chiqarishga va barcha tinchliksevar davlatlar bilan keng tashqi aloqalarni o‘rnatishga intiladi.
Beshinchisi. O‘zbekiston ichki milliy qonunlaridan xalqaro huquq normalarining ustuvorligini tan oladi.
Oltinchisi. O‘zbekiston to‘la shponch prinsiplari asosida ham ikki tomonlama, ham ko‘p tomonlama tashqi aloqalarni o‘rnatish va rivojlantirish uchun, xalqaro tashkilotlar doirasida hamkorlikni chuqurlashtirish uchun harakat qiladi.
O‘zbekiston o‘zining tashqi siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishda yuqorida aytib o‘tyuxgan prinsshsharga qatiy rioya qilib, ularni boyitib va kengaytirib borib, tashqi siyosiy hamda tashqi iqgisodiy faoliyatning asosiy yo‘nalishlarini qat’iyat va izchillik bilan turmushga tatbiq etib kelmoqsa.
O‘zbekistonning g‘oyat xilma-xil davlat, tarixiy, iqtisodiy, madaniy, milliy va diniy an’analari, manfaatlari diplomatiyamizning ustuvor yo‘nalishlarini tanlab olishga ta’sir o‘tkazmoqsa. Shu nuqtai nazardan Prezidentimiz asarlaritsa quyidagi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni kuchaytirish tashqi siyosatimizning ustuvor vazifalari sifatida belgilandi².
Hamkorlik haqida fikr yuritganda O‘zbekiston Respublikasi bilan Rossiya Federatsiyasi o‘rtasida do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi bir qancha Shartnomalarning tuzilganligi siyosiy, iqtisodiy va madaniy sohalardagi munosabatlarni yanada rivojlantirishda qudratli omil bo‘lib xizmat qilishini har ikkala mustaqil davlat xalqlarining tub manfaatlariga mos kelishini ta’minlash lozim bo‘ladi.
Mintaqamizdagi qo‘shni respublikalar bilan do‘stona, qardoshlik munosabatlarini mustahkamlash, ular bilan qalin ijtimoiy-ilmiy ni madaiiy hamkorlikpi kongaytirish O‘zbskiston gashqi sissatinipg yuyat muhim ustuvor yo‘ialishi hisoblanadi. Hamkorlikka intilish shu mip gaqa mamlakatlariga tarixan xosdir. Buni umumiy chsgaralargina emas, avvalo, milliy madaniyatlarning, til, urf- odatlar va an’analarning yaqinligi belgilab bergan.
Mazkur respublikalarning iqgisodiyoti o‘zaro chambarchas bog‘langan va bir-biriga ta’sir o‘tkazib turgan bo‘lib, bab-baravar mushkul ahvolda qolgan xo‘jalik aloqalarini saqlab qolish va mustahkamlash zarurligi yaxlit energetika, transport, irrigatsiya tarmoqlaridan, suv va gaz ta’minoti tizimidan birgalikda foydalanish shart- sharoitidan ham kelib chiqadi.
Orol bo‘yidagi ekologiya falokati oqibatlarini bartaraf etish, Orol dengizini qutqarish bo‘yicha birgalikdagi chora-tadbirlarni amalga oshirish mintaqalararo hamkorlik doirasida alohida ahamiyatga ega. Mintaqaning samarali hamkorligi chegaradosh mamlakatlar, avvalo, musulmon Sharqi mamlakatlari bilan qo‘shma loyihalarni birmuncha muvaffaqiyatli ravishda ro‘yobga chiqarishga ham ko‘maklashadi.
Qardosh mamlakatlar bilan hamkorlikni yuqori davlat darajasida mustahkamlash respublikaning haqiqatan ham teng sherikchilik va o‘zaro hurmat prinsiplari asosida jahon xo‘jalik aloqalari tizimiga kirishiga imkon beradi. Birinchi navbatda, Osiyo va Tinch okeani mintaqasidagi mamlakatlar bilan tashqi aloqalarni o‘rnatishga intilishimiz xuddi shu bilan belgilanadi.
Arab mamlakatlari bilan aloqalar o‘rnatish O‘zbekiston xalqi madaniy va diniy merosdan bahramand bo‘lish, savdo-sotiq, turizmni rivojlantirish, kadrlarni o‘qitish imkonini beradi.
O‘zbekistonning Osiyodagi Xitoy va Hindiston kabi nufuzli mamlakatlar bilan ham munosabatlari samarali rivojlanib bormoqsa. Savdo va iqtisodiy sohalardagi bitimlar imzolandi. Zarur resurslarni, xalq iste’moli mollarini yetkazib berishdan tortib, mehmonxonalar qurish, sog‘liqni sakdash, dori-darmonlar ishlab chiqarish, noan’anaviy energiya manbalaridan foydalanish sohasida ilmiy-texnikaviy hamkorlik qilishgacha keng ko‘lamdagi sohalar va tarmoqdarda jidsiy o‘zaro manfaatlarning mavjudligi shu munosabatlarni chuqurlashtirishga ko‘maklashadi. Jumladan, Xitoy bilan keyingi yillarda energiya resurslari (ayniqsa gaz) ishlab chiqarish va eksport qilish borasidagi hamkorlik, mintaqa gazini Xitoyga yetkazib beradigan quvur yo‘llarini barpo etilganligi (2009), Qozog‘iston, Turkmaniston va O‘zbekiston hamkorliqda yiliga
100 mln km ^Zdan ortnq gaz yetkazib beridayotganligini alohida qayd etish mumkin. Yoki Xitoyning respublikamizga 15 mlrd AQSH dollaridan ortiq investitsiya kiritishi to‘g‘risidagi kelishuv ikki tomonlama hamkorlikni jadal sur’atlar bilan rivojlanayotganini ko‘rsatadi.
Janubi-Sharqiy Osiyodagi yangi industrial mamlakatlar bilan teng huqukdi munosabatlarni yo‘lga qo‘yish — O‘zbekiston tashqi siyosatini kuchaytirishning muhim yo‘nalishidir. Ularning iqtisodiyotni yangilash tajribasi, ana shu davlatlarning sarmoyalarini ham texnikaviy qishloq xo‘jalik ekinlarini qayta ishlashga, ham sanoatning ilm-fanga asoslangan tarmokdariga jalb etish respublikamiz uchun kattagina ahamiyatga molikdir.
O‘zbekiston tashqi siyosatining ko‘p tomonlamaligi va ochiqdigi iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar bilan mustahkam o‘zaro foydali munosabatlarni o‘rnatishga qaratilgan yondashuvlarni belgilab beradi. Hozirgi kunda Amerika Qo‘shma Shtatlari, Germaniya, Ispaniya, Fransiya, Italiya va boshqa yetakchi davlatlar bilan teng huquqdi o‘zaro hamkorlik qilish uchun yangi imkoniyatlar ochildi. G‘arb bilan hamkorlik qilish zamonaviy texnologiyalar, investitsiyalarni sanoatning yetakchi tarmoqdariga jalb qilish, tabiiy xom ashyodan har tomonlama foydalanish yo‘lini ochadi. Yetuk mutaxassislar, ayniqsa bank va boshqaruv sohasida mutaxassislar tayyorlashda, axborot tarmokdarini yo‘lga qo‘yishda, jahonning yetakchi birjalari bilan aloqalar o‘rnatishda, xorijiy qonunchilik tajribasini o‘rganishda ko‘maklashish muhimdir.