7-Mavzu. Iqtisodiy islohotlar, xususiy mulkchilikning shakllanishi. O‘zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi Reja

7-Mavzu. Iqtisodiy islohotlar, xususiy mulkchilikning shakllanishi. O‘zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi
Reja:
1.O‘zbekistonda bozor munosabatlariga o‘tishning dastlabki davridagi iqtisodiy hayot.
2.Iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlar. Bozor infratuzilmasining shakllantirish.
3.Qishloq xo‘jaligidagi islohotlar, ularning vazifalari va asosi yo‘nalishlari.
4. Moliya va bank tizimi.

1991 yilda mustaqillikka erishilgach, evolyusion yo‘l bilan, bosqichma-bosqich rivojlanish foydasiga "zarba terapiyasi" yordamidagi islohotlarning inqilobiy versiyasidan voz kechish odamlarni eng og‘ir iqtisodiy va ijtimoiy inqirozlardan qutqarishga yordam berdi.

Mamlakatimiz O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan ishlab chiqilgan besh tamoyilga asoslangan uzoq muddatli rivojlanish strategiyasini tanladi va shunga muvofiq ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish yo‘liga o‘tdi.
Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan ishlab chiqilgan va dunyoning eng yirik mutaxassislari va davlat arboblari tomonidan ma’qullangan, bozor munosabatlariga asoslangan demokratik jamiyat barpo etishning asosiy prinsiplari qisqa vaqt ichida o‘zining hayotiyligini tasdiqladi.
Ularning mohiyati quyidagicha:
* iqtisodiyot siyosatdan ustun bo‘lishi kerak;
*qiyin o‘tish davrida davlat asosiy islohotchi bo‘lishi kerak;
*barcha yangilanish va taraqqiyot jarayoni qonuniy asosga asoslangan bo‘lishi kerak;
*kuchli ijtimoiy himoya bo‘lishi kerak;
*bozor munosabatlariga o‘tish bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak.
Ushbu tamoyillar asosidagi iqtisodiy islohotlar strategiyasining eng muhim vazifalari, ya’ni, ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarning yakuniy maqsadi - ma’muriy-tartibot tizimiga asoslangan, markazlashgan iqtisodiyotdan bozor munosabatlariga, jamiyatning bir sifat holatidan ikkinchisiga o‘tishiga qaratilgan.
Ko‘rilgan choralar ishlab chiqarishning pasayishini to‘xtatish, respublika byudjetini barqarorlashtirish va aholini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash tizimini yaratishga, qattiq davlat nazorati ostida chuqur bozor islohotlarining izchil amalga oshirilishi yosh davlat uchun o‘ta muhim bo‘lgan barqarorlikni saqlash va mustahkamlashga imkon berdi.
Ushbu modelning joriy etilishi makroiqtisodiy barqarorlikni, moliya-bank sektorining barqaror ishlashini va valyuta jamg‘armalarining o‘sishini ta’minladi, inqirozga qarshi ishonchli to‘siq va xavfsizlikning etarli chegarasini yaratdi, uni chayqovchilik kapitali ta’siridan va jahon moliya va fond bozorlarida nazoratning yo‘qligidan saqladi.
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonning asosiy yutuqlarini qayd etib, ishonch bilan aytish mumkinki, ikkita eng muhim vazifa hal qilindi - makroiqtisodiy barqarorlik ta’minlandi va barqaror iqtisodiy o‘sishga erishildi. O‘tish davrining bosqichma-bosqich strategiyasi, mamlakat rahbariyatining energiya va g‘alla mustaqilligiga tez erishish istagi, shuningdek, asosiy eksport tovarlarini (paxta va oltin) xalqaro bozorlarga yo‘naltirishga urinishlar - bularning barchasi O‘zbekistonga sanoat sohasida jiddiy tanazzullarga yo‘l qo‘ymaslik imkonini berdi.
Zamonaviy bozor munosabatlariga o‘tishning birinchi bosqichida o‘zaro bog‘liq ikkita vazifani hal qilish zarur edi: ma’muriy-byurokratik tizimning og‘ir oqibatlarini tugatish va bozor munosabatlarining asoslarini shakllantirish. I. A. Karimov tomonidan iqtisodiy islohotlarning eng muhim yo‘nalishlari belgilab berilgan: bular - islohotlarning konstitutsiyaviy va huquqiy asoslarini shakllantirish va yanada mustahkamlash; mulkchilikning yangi shakllarini joriy etish; ishlab chiqarishning pasayishi to‘xtatish.
SHu maqsadda mustaqillikning dastlabki yillarida yuzga yaqin qonun va me’yoriy hujjatlar qabul qilindi, respublika Prezidenti huzurida iqtisodiy islohotlar, tadbirkorlik, xorijiy investitsiyalar bo‘yicha maxsus idoralararo kengash tashkil qilindi va mulkni xususiylashtirish boshlandi. Bu davlat monopoliyasini tugatdi, iqtisodiyotdagi ma’muriy va byurokratik tuzumni barbod qildi, bozor munosabatlarining asosini yaratdi va mulkdorlarning keng qatlamini shakllantirishga olib keldi. Bularning barchasi va chet el investitsiyalaridan foydalanish - ishlab chiqarishning pasayishini to‘xtatish imkonini berdi.
Iqtisodiy islohotlarning birinchi bosqichida mulkchilik shakllari, asosan, savdo va maishiy xizmat ko‘rsatish korxonalari, kichik transport va qurilish korxonalari, xom ashyoni qayta ishlash korxonalari o‘zgardi. Uy-joylarning aksariyati bepul xususiylashtirildi, ba’zilari imtiyozli shartlar asosida egalariga berildi. Qishloq xo‘jaligida qisqa vaqt ichida 770 ta kolxoz va sovxozlar ijara va jamoat fermalariga aylantirildi. Ammo qishloqni o‘zgartirish jarayoni katta qiyinchiliklar bilan o‘tdi. O‘tmishdan meros qolgan turli xil byurokratik to‘siqlar iqtisodiy islohotlarni muvaffaqiyatli amalga oshirishga to‘sqinlik qildi.
Birinchi bosqichda mulkni xususiylashtirishning muhim natijasi mulkdorlar sinfining shakllanishi bilan boshlandi. Bu ikki yo‘nalishda amalga oshirildi: bir tomondan, kichik va o‘rta biznesni va xususiy tadbirkorlikni har tomonlama rivojlantirish orqali, ikkinchi tomondan, sug‘urta fondlari, bank mablag‘larini tejash va qimmatli qog‘ozlarni sotib olish orqali.
1994 yil oxiriga kelib, 54 mingta korxona o‘z faoliyat shakllarini o‘zgartirdi, ularning 34 foizi xususiy, 48 foizi aksionerlik jamiyatlari va 16 foizi davlat va 1% - ijara jamoalari edi. 1995 yilda nodavlat sektorining mamlakat iqtisodiyotidagi ulushining o‘sishi natijasida 44% sanoat, 97% qishloq xo‘jaligi mahsulotlari nodavlat sektori korxonalari va fermer xo‘jaliklarida hissasiga to‘g‘ri keldi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 21-yanvardagi "Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, xususiy mulk manfaatlarini himoya qilish va tadbirkorlikni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida" gi qarori mulkni xususiylashtirishning keyingi bosqichiga o‘tishida muhim rol o‘ynadi. 1994 yil 1 iyuldan mustaqil O‘zbekiston hududida milliy valyutaning muomalaga kiritilishi ikkinchi bosqich vazifalarini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun hal qiluvchi shart bo‘ldi.
Ochiq aksiyadorlik jamiyatlarining tashkil etilishi, qimmatli qog‘ozlar chiqarilishi va ko‘chmas mulkning kim oshdi savdosi iqtisodiy o‘zgarishlarni yanada chuqurlashtirishning yangi bosqichiga aylandi.
Sanoatning eng muhim tarmoqlari - geologiya-qidiruv, yoqilg‘i-energetika majmui, aloqa, transport - hozircha xususiylashtirilmadi. Kimyo, oltin qazib olish, tog‘-kon, paxtani qayta ishlash sanoatida 51 foiz davlat ulushi mavjud edi.
O‘zbekistonning bozor munosabatlariga o‘tishidagi eng muhim tamoyil - aholining kafolatli ijtimoiy himoyasini amalga oshirish bo‘ldi. Ko‘p bolali, kam ta’minlangan oilalar, nogironlar, qarovsiz qolgan qariyalar davlatning diqqat markazida bo‘ldi. Istiqlolning birinchi yilida aholining turmush darajasini barqarorlashtirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Uni amalga oshirish uchun davlat byudjetidan zarur mablag‘ ‘ajratiladi. 1998 yilda dunyoning etakchi mamlakatlarida yuz bergan moliyaviy inqiroz tufayli vujudgaga kelgan moliyaviy qiyinchiliklarga qaramay, 1999 yilgi byudjet ijtimoiy ehtiyojlar uchun mablag‘larni qisqartirishga yo‘l qo‘ymadi, bu ma’muriy va boshqaruv kadrlar tizimining qisqarishi natijasida mumkin bo‘ldi. 1998 yil oxirida respublikada 3 million 252 ming kishi davlat pensiyalari va nafaqalariga ega bo‘ldi. Buning uchun har yili byudjetdan 75 milliard 541 million so‘m mablag‘ ajratilgan, shundan 10 milliard 448 million so‘mni 2 yoshgacha bolalari bo‘lgan oilalar olgan.
Aholining kam daromadli qatlamlari ham turli xil imtiyozlarga ega bo‘ldi. Odamlarning ayrim toifalari jamoat transporti uchun haq to‘lashdan ozod qilindi, dori-darmonlarni bepul oladigan va kommunal to‘lovlarni to‘lashda imtiyozlardan bahramand bo‘ladigan bo‘lishadi.
1999 yilda ijtimoiy sohani, aholining manfaatlarini ijtimoiy himoya qilishni moliyalashtirish uchun davlat byudjetida 283 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ ajratildi, bu 1998 yilga nisbatan 37 foizga ko‘pdir.
Qishloq aholisining turmush sharoitini yaxshilashga katta e’tibor qaratildi. Vazirlar Mahkamasining "O‘zbekiston Respublikasida 2000 yilgacha qishloqning ijtimoiy infratuzilmasi dasturi to‘g‘risida" gi qaroriga binoan qishloq joylarda tibbiy markazlar, o‘rta maktablar, turar-joy binolari, savdo ob’ektlari, maishiy xizmat ko‘rsatish, umumiy ovqatlanish korxonalari, suv va gaz tarmoqlari barpo etila boshlandi.
Mustaqil O‘zbekiston iqtisodiyotidagi o‘zgarishlar ishlab chiqarish va iqtisodiy hayotda ham o‘z aksini topmoqda. Xususiylashtirish kursining amalga oshirilishi mulkchilikning turli shakllarini rivojlantirish va tanlash erkinligi, shaxsiy tashabbus va tadbirkorlikni namoyon etish uchun keng imkoniyatlar ochdi. Ushbu chora-tadbirlar respublika aholisi tomonidan faol qo‘llab-quvvatlandi. 2000 yilda respublikada 55 mingdan ortiq turli xil mulkchilik shaklidagi kichik korxonalar faoliyat ko‘rsatdi. Qishloq xo‘jaligidagi islohotlar natijasida 100 mingdan ortiq fermer xo‘jaliklari tashkil etildi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik iqtisodiyotda juda sohaga aylandi. 2013 yilda faoliyat yuritayotgan kichik biznes korxonalarining umumiy soni 190 mingtani tashkil etdi, agar 2000 yilda kichik biznes sub’ektlari mamlakat yalpi ichki mahsulotining 31 foizini ishlab chiqargan bo‘lsa, 2013 yil oxiriga kelib, bu ko‘rsatkich 55,8 foizdan oshdi. 2014 yilda kichik biznes sanoat mahsulotlari umumiy hajmining 23 foizini, bozor xizmatlarining deyarli barcha hajmini, mahsulot eksportining 18 foizini, iqtisodiyot tarmoqlarida band bo‘lganlarning 75 foizini tashkil etdi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik aholini ish bilan ta’minlashning muhim omiliga va barqaror daromad manbaiga aylanmoqda. Tadbirkorlikning eng katta rivojlanishi qishloq xo‘jaligida va xizmat ko‘rsatish sohasida bo‘ldi. Iqtisodiyotning ushbu tarmoqlari sub’ektlarining faolligi iste’mol majmuasida, ayniqsa, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda kuzatilmoqda.
Xususiylashtirish bilan bir qatorda, bozor mexanizmlarining asoslarini yaratishga qaratilgan davlat tomonidan tartibga solishning boshqa chora-tadbirlari qo‘llanildi. Mamlakatning O‘rta Osiyoda miqyosidagi yirik korxonalari - Navoiy va Olmaliq kon-metallurgiya kombinatlari, Bekobod metallurgiya zavodi, eng yirik qishloq xo‘jaligi texnikasi, sement sanoati va boshqalar saqlanib qoldi va jadal rivojlandi. SHu bilan bir qatorda, yangi sanoat tarmoqlari - qog‘oz, elektrotexnika, qurilish materiallari sanoati va boshqalar paydo bo‘ldi, ularda 1000 dan ortiq yangi turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish o‘zlashtirildi.
Iqtisodiyotni qayta qurish va eksportni diversifikatsiya qilish siyosatining yorqin natijasi o‘laroq, yangi, yuqori texnologiyali sanoat - avtomobilsozlik sanoatining yaratilishi bo‘ldi. O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan zamonaviy avtomobillar bir qator mamlakatlarga, shu jumladan, Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Turkmaniston, Ukraina va MDHning boshqa mamlakatlariga eksport qilinmoqda.
Mamlakatimizda avtomobilsozlik, neft-gaz, kimyo, elektrotexnika va boshqa sohalarni o‘z ichiga olgan yuqori texnologiyali yangi tarmoqlar mamlakatning jadal rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi. Qizilqum fosforit zavodi, Buxoro neftni qayta ishlash zavodi, SHo‘rtan gaz-kimyo majmuasi, Asaka avtomobil zavodi, avtobuslar va engil yuk mashinalari ishlab chiqaradigan Samarqand zavodi faoliyat ko‘rsatmoqda. Paxta tolasini qayta ishlash bo‘yicha qator qo‘shma korxonalar tashkil etildi, 100 dan ortiq tayyor to‘qimachilik korxonalari, maishiy texnika ishlab chiqarish korxonalari, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish bo‘yicha zamonaviy komplekslar ishga tushirildi.
Iqtisodiyotning real sektorlari ko‘rsatkichlari har yili o‘sib bormoqda, yangi ish o‘rinlari yaratilmoqda va aholining daromadlari o‘smoqda. Eksport tuzilmasining 70% dan ortig‘i yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlardir. Har yili davlat byudjeti mablag‘larining 50 foizdan ortig‘i ijtimoiy sohaga yo‘naltirilmoqda, bu esa uning mustahkamlanishiga, inson kapitalining rivojlanishiga, jumladan, ta’lim sohasini yanada takomillashtirishga, yangi zamonaviy o‘quv muassasalarini qurishga yordam beradi. MDH mamlakatlari orasida O‘zbekiston 1996 yilda birinchilardan bo‘lib, ishlab chiqarishning pasayishini engib o‘tdi va barqaror iqtisodiy rivojlanish yo‘liga chiqdi. 2004 yildan beri mamlakat iqtisodiyoti yiliga kamida 7 foiz o‘sdi va 2005 yildan boshlab respublika byudjeti profitsit bilan ijro etildi. SHunday qilib, mustaqillik yillarida O‘zbekiston iqtisodiyot tarkibini tubdan qayta qurishga muvaffaq bo‘ldi.
2008 yilda boshlangan global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz munosabati bilan unga qarshi kurashish bo‘yicha dasturiy chora-tadbirlar ko‘rildi. Uzoq kelajakda milliy manfaatlarga erishishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan mamlakatni isloh qilish va yangilash modeli, boshidanoq, shok terapiyasi usullarini, bozor iqtisodiyotining o‘zini o‘zi boshqarish konsepsiyasini rad etdi.
Hukumat tomonidan 2009-2012 yillarga mo‘ljallanib qabul qilingan inqirozga qarshi choralar kompleksining puxta o‘ylanganligi va o‘z vaqtida qabul qilinishi global inqiroz ta’sirini yumshatish va bartaraf etishda katta ahamiyatga ega edi. Mazkur dastur moliya-iqtisodiy, byudjet, bank-kredit tizimlarining barqaror va uzluksiz ishlashini, korxonalarga, iqtisodiyotning real sektorlariga yordam berish va mamlakat aholisini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlarni ta’minladi.
O‘zbekistonda inqirozga qarshi tadbirlar sifatida xususiy tadbirkorlik va kichik biznes sohasining barqaror rivojlanishini ta’minlash va qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘rilmoqda. Tadbirkorlik subektlarining soliq yukini yanada kamaytirish, kichik va o‘rta biznes uchun yagona soliq to‘lovi stavkalarini 10 foizdan 7 foizgacha, 2011 yildan esa 6 foizgacha kamaytirish bo‘yicha ko‘rilgan chora-tadbirlar ko‘lami yaxshilangan holda shaxsiy daromad solig‘i stavkalarini kamaytirildi. Hisob-kitoblar xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlantirish uchun rag‘bat yaratdi. Natijada, 2008 yilda kichik biznes korxonalari tomonidan ishlab chiqarilgan sanoat mahsulotlari hajmi qariyb 22 foizga o‘sdi. Kichik biznesning O‘zbekiston yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 2007 yildagi 45,5 foizdan 2008 yilda 48,2 foizgacha o‘sdi. Ushbu sohada mehnatga layoqatli yoshdagi aholining 76% dan ortig‘i band bo‘ldi. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining jiddiy ta’siriga qaramay, O‘zbekiston dunyoda kamdan-kam iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab kelayotgan kam sonli davlatlardan biriga aylandi. SHunday qilib, 2008 va 2009 yillarda O‘zbekiston iqtisodiyotining yalpi o‘sish sur’atlari 9,0 va 8,1% ni tashkil etdi.
O‘zbekistonning inqirozga qarshi choralarni amalga oshirishda erishgan yutuqlari Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki singari nufuzli xalqaro moliyaviy-iqtisodiy institutlar tomonidan e’tirof etildi.
I.A.Karimov O‘zbekistonning 2013 yildagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy natijalarini sarhisob qilib, yuqori iqtisodiy o‘sish, makroiqtisodiy muvozanat, iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish bo‘yicha olib borilayotgan ishlarni davom ettirish zarurligini ta’kidladi. 2013 yilda mamlakat yalpi ichki mahsuloti 8 foizga, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 8,8 foizga, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari etishtirish 6,8 foizga, chakana savdo aylanmasi 14,8 foizga o‘sdi. Inflyasiya darajasi 6,8 foizdan oshmadi. Davlatning tashqi qarzi yalpi ichki mahsulotning 17 foizini va eksport hajmining qariyb 60 foizini tashkil etdi. 2013 yilda eksportning o‘sishi 10,9% ni tashkil etdi. Tashqi savdo aylanmasidagi ijobiy saldo 1,3 milliard dollarni tashkil etdi. Mamlakatning oltin-valyuta zaxiralari 2 foizga oshdi. 2013 yilda eksport hajmining 72% dan ortig‘i xom ashyo bo‘lmagan tovarlar hissasiga to‘g‘ri keldi. 450 dan ortiq yangi korxonalar eksport faoliyatiga jalb etildi.
2013 yilda qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2,3 baravar oshdi. 7,8 million tonna don, 8,4 million tonna sabzavot, 3 million 36 ming tonnadan ortiq paxta yig‘ib olindi.
Aloqa va transport sohasini rivojlantirish iqtisodiy faoliyatning ustuvor yo‘nalishlari sifatida belgilandi. Transport tizimlari va telekommunikatsiyalar infratuzilmasi yangilandi, bu xalqaro tizimga integratsiyalashuv uchun sharoit yaratib, jahon bozorlariga chiqishning eng qisqa yo‘lni ta’minladi.
Respublikasda tranzit salohiyatini yanada rivojlantirish va oshirish uchun barcha sharoitlar yaratilgan. Mamlakatimizda yangi temir yo‘llar va avtomobil yo‘llari qurilmoqda, magistral tranzit temir yo‘llari va xalqaro ahamiyatga molik avtomobil yo‘llari rekonstruksiya qilinmoqda va elektrlashtirilmoqda, xalqaro aeroportlar rekonstruksiya qilinmoqda, ixtisoslashtirilgan xalqaro transport terminallari yaratilmoqda.
Temir yo‘l stansiyalari zamonaviy qiyofaga ega bo‘lib bormoqda. Qamchiq dovoni orqali qurilib ishga tushirilgan erosti tunneli Farg‘ona vodiysini mamlakatning boshqa mintaqalari bilan bog‘laydigan bo‘ldi. Navoiy-Uchquduq-Miskin-Sulton Uvay-Nukus temir yo‘li va Amudaryo orqali avtomobil va temir yo‘llar orqali o‘tadigan ko‘prikning qurilishi nafaqat Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyati aholisi uchun qulayliklar yaratdi, balki tranzit vaqtlari va tegishli xarajatlarni kamaytirdi. Toshguzar-Boysun-Qumqo‘rg‘on temir yo‘lining foydalanishga topshirilishi Afg‘oniston, Pokiston va Hindiston orqali Hind okeani portlariga chiqish imkonini berdi. YAngi Toshguzar-Boysun-Qumqo‘rg‘on temir yo‘lining ishga tushirilishi nafaqat Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida ko‘plab sohalarni, transport xizmatlarini rivojlantirish uchun qulay sharoit yaratdi, balki butun iqtisodiyot samaradorligini oshirdi, respublikaning suvereniteti va mustaqilligini mustahkamladi.
2013 yilda G‘uzor-Buxoro-Nukus-Beyneu avtomagistralining to‘rt qatorli sement-beton qoplamasi, Qamchiq dovoni orqali Toshkent-O‘sh yo‘lining 18 kilometrlik to‘rt qatorli asfaltbeton qoplamasi, Toshkent-O‘sh yo‘lining 15 kilometrlik qismini qurish ishlari yakunlandi. Qo‘qon- Maroqand - Qarshi - Termiz temir yo‘l uchastkalarini elektrlashtirish ishlari olib borildi. O‘zbekistonning markaziy qismini Farg‘ona vodiysi viloyatlari bilan bog‘laydigan yangi elektrlashtirilgan Angren-Pop temir yo‘li qurilishi boshlandi.
Respublikadagi eng yirik kompaniyalardan biri - "O‘zbekiston temir yo‘llari" DATK Osiyo taraqqiyot banki, YAponiya xalqaro hamkorlik agentligi va boshqa tashkilotlar bilan biznes sheriklik aloqalariga ega. "O‘zbekiston havo yo‘llari" milliy aviakompaniyasi MDHning etakchi aviakompaniyalaridan biri bo‘lib, yaxshi jihozlangan bazaga va xalqaro standartlar va tartiblarga muvofiq sertifikatlangan parvoz va muhandislik xodimlariga ega. YAngi marshrutlarni o‘zlashtirgan respublikaning havo transporti operatorlari O‘zbekistonni dunyoning rivojlangan mamlakatlari bilan bog‘lamoqda. Samarqand, Buxoro, Urganch, Toshkentdagi aeroportlar rekonstruksiya qilindi, bu dunyoning etakchi aviakompaniyalaridan samolyotlarni qabul qilish imkonini beradi. G‘arb ishlab chiqaruvchilarining samolyotlariga texnik xizmat ko‘rsatish markazining birinchi bosqichini yakunlanishi xalqaro aviakompaniyalarning samolyotlarini qabul qilish va ularga texnik xizmat ko‘rsatish bilan shug‘ullanadi. So‘nggi yillarda G‘arbda ishlab chiqarilgan 16 ta Boing-767 va 757, A-310, Il-114-100 samolyotlari sotib olindi. RJ-85 samolyotlari mahalliy aviakompaniyalarda parvoz amalga oshirmoqda.
2008 yil 2 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Navoiy viloyatida erkin industrial-iqtisodiy zonani tashkil etish to‘g‘risida" gi Farmoni qabul qilindi, unga ko‘ra, maxsus bojxona, valyuta va soliq rejimi, erkin industrial-iqtisodiy zonaga kirish, qolish va undan chiqishning soddalashtirilgan tartibi ta’minlanadigan, shuningdek, fuqarolar tomonidan uning hududida mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsat olish, bu albatta, transport va aloqani rivojlantirish uchun yangi qadamlarni belgilab berdi. 2009-2010 yillarda Navoiy aeroporti bazasida xalqaro transportning intermodal markazini barpo etish bo‘yicha katta ishlar amalga oshirildi, bu erda 10 ta zamonaviy korxona faoliyat ko‘rsatmoqda.
"Navoiy" EIIZning tashkil etilishi natijasida 19 ta investitsiya loyihalari bo‘yicha umumiy qiymati 100 million AQSH dollaridan ortiq bo‘lgan ishlab chiqarish ob’ektlari foydalanishga topshirildi. 2013 yilda zona korxonalari tomonidan 100 milliard so‘mlikdan ortiq mahsulot ishlab chiqarilib, o‘tgan yilga nisbatan ko‘rsatkich 25,8 foizga o‘sdi.
Angrenda Xalqaro logistika markazi ishga tushirildi, u respublika viloyatlari va Farg‘ona vodiysi viloyatlari o‘rtasida yil davomida kafolatli transport aloqasini ta’minlaydi. "Angren" EIIZ hududida umumiy qiymati qariyb 44 million AQSH dollariga teng 5 ta loyiha bo‘yicha energiya tejaydigan diodli lampalar, mis quvurlar va boshqalar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi.
2013 yil mart oyida "Jizzax" maxsus sanoat zonasi tashkil etildi, u erda xorijiy sarmoyadorlar yordamida mobil telefonlar, qurilish materiallari va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi.
Iqtisodiy islohotlarning 20 yili davomida mamlakatni yanada rivojlantirish va obodonlashtirish uchun poydevor qo‘yildi. Mamlakatning iqtisodiy mustaqilligi iqtisodiyotning etakchi tarmoqlarini, byudjetning muvozanatlanganligini va tashqi savdo balansining ijobiy saldosini o‘z ichiga olgan iqtisodiy o‘sishning izchil yuqori sur’atlari bilan ta’minladi.