7-mavzu. Gazlarda elektr toki

Газларда номустақил ток.
Иккита ясси пластинка электродларини маълум бир 
масофада параллел ўрнатиб (89-расм), улар орасидаги 
ионлашган газдан ўтадиган ток йўналиши мусбат электроддан 
манфий электрод томонга йўналган бўлиб, ундаги токнинг 
зичлиги 
j
электролитдаги каби 
dt
dn
D
q
dt
dn
D
q
q
n
q
n
j
j
j






















(3.19) 
шаклда ифодалай оламиз. Бу тенгламанинг ўнгидаги 
бошланғич икки ҳад электр майдони Е таъсиридаги ҳаракатга 
боғлиқ бўлиб, кейинги икки хади ионлар диффузиясига боғлиқ. 
Агар 
q
q
q




ва динамик мувозанат ҳолда 
n
n
n




деб олсак, бундан ташқари 
бутун ҳажм бўйича ионлар концентрацияси бир хил бўлса, диффузия токи нолга интилиб, 
(3.19) ни электролитлардаги ток зичлиги каби қуйидагича ѐза оламиз: 
E
b
b
qn
j
)
(




(3.17) 
Бундаги 

b
, ва 

b
моc равишда мусбат ва манфий ионларнинг ҳаракатчанлиги. Газ бўлган 
камерада 
молекулалар ташқи ионловчи таъсирида ионланса, ўтаётган ток номустақил 
разряд дейилади. 
Газнинг стационар ҳолатдаги ионланишида электродлар ток 
тармоғига 
гальванометр 
ва 
потенциометрли 
занжир 
иштирокида уланса, ионларнинг тартиблашган ҳаракати 
туфайли ток ҳосил бўлишини индикатор (Г) воситасида 
кузатамиз. Электродларга берилувчи кучланиш потенциометр 
(П) орқали орттирила борилса, дастлаб унга моc ток кучи дам 
орта бориб кучланишнинг бирор 
т
U
қийматидан бошлаб 
кучланиш ортса ҳам индикатор кўрсатиши ўзгармай қолади, 
яъни ток кучи кучланишга боғлиқ бўлмай қолади (90-расм).
Ионланиш стационар бўлганда вақт бирлиги ичида ҳосил бўлувчи жуфт ионлар сони 
доимий сақланиб, индикатор кўрсатиши ўзгармас қийматга эришганда электродларга 
бориб урилувчи ионлар сони, ионлашувдан ҳосил бўлувчи ионлар сонига тенг бўлиб 
қолади. Натижада ток кучи доимий бўлиб, кучланиш орттирилиши билан ўзгармай 
қолади. Бу вақтдаги ток одатда 
тўйиниш токи
деб аталади.