7 Mavzu: Diqqat. Asosiy savollar

Diqqatning bo’linishi. Ma’lum faoliyat jarayonida diqqat birgina narsaga emas, balki ikki va uch narsaga ham qaratilishi mumkin. Diqqatimiz ayni vaqtda ayrim faoliyat turlariga bo’lina oladi. Faqat birgina narsaga qaratilgan diqqatni konsentratsiyalashgan (yig’ilgan) yoki to’plangan diqqat deyiladi. Masalan, ninaga ip taqishdagi, qo’lda biror narsa tikishdagi, matematik masala echishdagi, ma’ruza eshitishdagi diqqatimiz shunday diqqatdir. Agarda diqqat faqat bir murakkab ish jarayonining o’zida ikki yoki uch narsaga qaratilgan va faoliyatning turli usullari bilan bog’liq bo’lsa, bunday diqqatni bo’lingan yoki taqsim qilingan diqqat deyiladi. Masalan, O’qituvchi darsni tushuntirish paytida o’z diqqatini o’quvchilar xul­qiga, ko’rgazma qurollarni ko’rsatishga, sinf doskasiga va shu kabilarga taqsimlashi lozim.

Yuliy Sezar haqida shunday qissa saqlanib qolgan. U go’yoki bir vaqtning o’zida bir narsani yozib, boshqa narsa haqida o’ylash, uchinchi narsani eshitish va to’rtinchi narsa haqida gapirish kabi murakkab ishlar­ni bajara olgan emish. Psixologiya nuqtayi nazaridan, bunday hodisaning bo’lishi mutlaqo mumkin emas. Har holda Yuliy Sezar diqqatini bir nar­sadan ikkinchi narsaga tez ko’chirish qobiliyatiga ega bo’lgan bo’lsa ke­rak. Shu sababli, Yuliy Sezar o’z diqqatini bir vaqtning o’zida to’rt xil faoliyatga qarata oladi, deb o’ylaganlar.

doklad yoki ma’ruzani ham eshitib, ham yozib borishimiz mumkin. Bunda ma’ruzani deyarli avtomatik ravishda yozib boriladi; lekin vaqt-vaqti bilan ongimiz nazorat qilib turadi. Diqqatning bunday bo’linishida unchalik zo’r berishni talab qilmaydigan, ya’ni odat bo’lib qolgan ish, miya po’stining ma’lum darajada tormozlangan qismlari orqali «boshqarilishi» mumkin.