7-Мавзу. Даромад самараси ва алмаштириш самараси

Немис олими Эрнст Энгель (1821-1896) биринчи бўлиб даромад ўзгаришининг истеъмол таркибига таъсирини тадқиқ қилган. Товарлар таркибининг даромадга нисбатан ўзгаришини ифодаловчи чизиқлар, Энгель эгри чизиқлари дейилади. Тадқиқотлар кўрсатишича, истеъмолчилар биринчи навбатда озиқ-овқат товарларига бўлган эҳтиёжини қондирадилар, ундан сўнг стандарт сифатли саноат товарларига бўлган талаб, энг охирида олий категорияли қимматбаҳо товарларга талаб қондирилади.

• Q3

• Q

• Q2

• Q1

• R

• Кундалик эҳтиёж товарлари

• Олий категорияли товарлар

• Стандарт сифатли саноат товарлари

Энди даромадни ўзгармас деб қараб, неъматлардан биттасини, масалан, Х неъматнинг нархини ўзгарувчан деб қараймиз. Фараз қилайлик, Х неъматнинг нархи (Р) кетма-кет пасайиб бормоқда, яъни Р1>Р2>Р3>Р4 ва ҳоказо. Графикда нархнинг бундай ўзгариши, бюджет чизиғининг YX1 ҳолатдан YX2, YX3 ва YX4 ҳолатларга силжитади. Бюджет чизиқларини туташтирувчи чизиқ “нарх-истеъмол” чизиғи деб аталади ва у неъматлардан бири нархининг ўзгаришини истеъмол таркибига таъсирини кўрсатади.

• “Нарх-истеъмол” чизиғи

• X

• D

• Y

• E1

• E4

• E3

• E2

• TU4

• TU3

• TU1

• TU2

• X

• X1

• X4

• X3

• X2

• P1

• P2

• P3

• P4

• X1

• X2

• X3

• X4

• 2. “Нарх-истеъмол” чизиғи ва унинг таҳлили.

• Y