7-mavzu. Axloqiy qadriyatlar (Etika) Reja

ruhshunoslik
bilan aloqasi alohida ahamiyatga 
ega bo’lgan. Zotan, bu ikkala fan kishilar hatti-harakati, fe’l-atvori va mayl-
istaklarini o’rganadi. Lekin bu o’rganish ikki xil nuqtai nazardan olib boriladi: 
ruhshunoslik u yoki bu hatti-harakat, fe’l-atvor, sababiy asos (motiv)larning va 
shakllanish shart-sharoitlarini ochib beradi. Axloqshunoslik ruhshunoslik tadqiq 
etgan hodisalarning axloqiy ahamiyatini tushuntiradi. Axloqshunoslikning 
s
ostiologiya
bilan aloqasi o’ziga xos. Bu ikkala fan inson faoliyatini 
boshqarishning ijtimoiy muruvvatlaridan bo’lmish axloqni o’rganadi. Lekin 
axloqshunoslikning miqiyosi bu borada keng. Ma’lumki, sostiologiya insonlarning 
ommaviy hatti-harakati va ularning qonuniyatlarini faqat muayyan ijtimoiy tuzum 
doirasidagina tadqiq etadi. Axloqshunoslik esa, o’z mohiyatiga ko’ra, lozim 
bo’lganda, muayyan ijtimoiy tuzum davr doirasidan chiqib, inson axloqining 
yuksak yutug`i sifatida kelgusi davrlar uchun ham tarixiy va axloqiy ahamiyat kasb 

---

etgan shaxsiy, istisnoli hatti-harakatlarni hamda ularning sababiy asoslarini 
o’rganadi. 
Axloqshunoslikning s
iyosatshunoslik
bilan aloqasi, ayniqsa, o’ziga xos va 
murakkab. Chunki siyosiy kurash qarama-qarshi axloqiy qoidalar va talablar 
kurashini taqozo etadi. Shaxsiy intilishlar bilan davlat va jamiyat manfaatlarning 
mosligi, maqsadlar va vositalarning pok yoki nopokligi muammolari o’rtaga 
chiqadi. Lekin, aslida siyosat qay darajaga axloqiylik kasb etsa, shunchalik u 
oqilona bo’ladi. Bu hozirgi kunda axloqshunoslik ham, siyosatshunoslik ham 
jiddiy tadqiq etadigan eng muhim umumiy muammolardan biridir. Shuningdek, 
rahbarlik odobi, partiyaviy odob, etiket singari axloqshunoslikning muomala 
madaniyati doirasiga kiruvchi maxsus sohalari ham, siyosatshunoslik bilan 
chambarchas bog`liq. 
Bundan tashqari, keyingi paytlarda axloqshunoslikning e
kologiya 
bilan aloqasi 
tobora mustahkamlanib bormoqda. Tarixan axloqshunoslik ko’prok insonning o’zi, 
o’zgalar va jamiyat oldidagi majburiyatlarni tahlil etish bilan shug`ullangan, uning 
tabiatiga bo’lgan munosabati diqqat markazidan chetga qolib ketgan. Lekin, 
keyingi davrlarda, ayniqsa, XX asrda tabiatga nisbatan tor manfaatparastlik 
doirasidagi yondashuvlar oqibatida paydo bo’lgan ekologik muammolar ko’proq 
bu manzarani o’zgartirdi. endilikda 
global ekologik
muammolar ko’proq 
odamlarning ijtimoiy axloqiy nuqtai nazarlari bilan bog`liq ekani ma’lum bo’lib 
qoldi. Shunday qilib, hozirgi kundagi ekologik muammolarni hal etish 
axloqshunoslikka borib taqalmoqda. XX asrda ekologik axloqshunoslik degan 
maxsus soha ham yuzaga keldi. Lekin, bu - axloqshunoslik ekologiyani to’lik o’z 
ichiga oladi, degan so’z emas. Chunki bunda axloqiy baholash va boshqarish 
ob’ekti sifatida tabiatning o’zi emas, balki odamning tabiatga bo’lgan munosabati 
maydonga chiqadi.