7-mashg’ulot Qushlar (Aves) sinfi

Siydik-tanosil organlari. Hamma amniotalardagi kabi kushlarda ham juft chanok-metanefritik buyrak (72-rasm,1) bo’ladi va chanokning oldingi pastida joylashadi hamda uch pallaga bo’lingan yassi tanachadan iborat. Har qaysi buyrakdan bittadan siydik yo’li (72-rasm,2) chikadi va kloakaga ochiladi. Kushlarda boshka umurtkalilarda bo’ladigan siydik pufagi yo’k. Buyraklarning oldingi uchida sarik rangdagi tanacha- buyrak usti bezlari (72-rasm,4) bo’ladi.

72-rasm. Kaptarning siydik-tanosil tizimi. A-erkagi; B-urg’ochisi: 1-buyragi, 2-siydik yo’li, 3-kloaka bo’shlig’i, 4-buyrak usti bezi, 5-urug’don, 6-urug’don ortig’i, 7-urug’ yo’li, 8-urug’ pufakchasi, 9-tuxumdon, 10-chap tuxum yo’li, 11-tuxum yo’li voronkasi, 12-reduksiyalangan o’ng tuxum yo’li koldig’i, 13-to’g’ri ichak, 14-siydik teshigi, 15-jinsiy teshik.

Erkaklarida jinsiy bezlari juft loviyasimon urug’don (72-rasm,5) dan iborat bo’lib, bular buyraklarning oldingi kirrasida joylashadi. Urug’donlarning ichki yuzalariga mezonefritik buyrak koldig’i- urug’don ortig’i (72-rasm,6) joylashadi. Har qaysi urug’don ortig’idan ingichka urug’ yo’llari (72-rasm,7) boshlanadi, bular Volf nayiga gomolog bo’ladi. Urug’ yo’llari kloakaga ochilishdan oldin biroz kengayib, urug’ pufaklari (72-rasm,8) ni hosil kiladi.
Urug’ochi kaptarda, hamma kushlardagi singari fakat bitta - chap tuxumdon (72-rasm,9) va chap tuxum yo’li (72-rasm,10) bo’ladi. Tuxumdon donador shaklda bo’ladi. Kushlarda o’ng tuxumdon reduksiyalangan. Tuxumdonda pishib yetilgan tuxum hujayrasi tana bo’shlig’iga tushadi va bu yerdan chap tuxum yo’lining keng voronka (72-rasm,11) siga tushadi. Tuxum yo’lining keyingi kismi biroz kengayib bachadon (72-rasm,16) hosil kiladi va kloakaning chap kismiga ochiladi.