7 Маъруза Ток ва кучланиш трансформаторларини ишлатиш

Уларнинг белгиларидаги xарфлар қуйидагини билдиради:
Т- ток трансформаторлари, К- ғалтакли, А-смолали қуйма изоляцияли, П-кириб ўтувчи, О-бир чулғамли, У-кучайтирилган, СН-шинали; xарфлардан кейинги сонлар касрли кучланиш кВ да;ток трансформаторлар қ.т. xолатда ишлайди: иккиламчи чулғамлар узилиши қуйидагиларга олиб келиши мумкин:
- ўзак қизишига ва пўлатда йўқотилиш (тўйинганлиги сабабли) кескин ошиб кеттиши сабабли трансформаторлар куяди;
- ток трансформаторлари оширувчи xисобилангани сабабли ўта кучланишда хизмат қилувчилар учун хавфли.
Ток трансформаторлари куч трансформаторларидан икки ўзига хослиги билан фарқланади:
- қисқа туташишга яқин, шароитда ишлайди, чўнки уларнинг иккиламчи занирларидаги қаршилиги жуда киччик;
- бирламчи ток кенг кўламличегарада ўзгарганида иккиламчи занжирда юкламага боғлиқлисиз, ТТ иккиламчи чулғами қайсига уланганига кўра биринчига пропорционал равишда ўзгаради.


7.5 – расм. Ток трансформатор схемаси.
ТТ ларни бир ўрамли ва кўп ўрамли трансорматорлар деб фарқланади. Бир ўрамли ТТ да бирламчи ўрам ўзак шиналар ёки шиналар пакетти сифатида, бажарилиши мумкин. Шўнга мисол сифатида ТПОЛ-10 тўрдаги меъёрли кучланиши 10 кВ ток трансформатори ҳисобиланади (9.2-расм), у киритиш изолятор каби линия бир хонадан бошқаларига ўтишдаги каби.


7.6-расм. ТПОЛ-10 тўрли бир ўрамли ток трансформатори

Шўндай қилиб, ток трансформаторларининг иккиламчи чулғамлари доимо (учлари) берк туташган бўлиши лозим. Керак бўлганида улар оралиғига (ток трансформаторидан истеъмол қилувчи, ўлчов асбоблари йиғиб олинганида, трансформаторлар учларига қисқа берктгич ўрнатилади).

Бир урамли ТТ лар киритишли бўлиши мумкин, бўндай ҳолатда ток узатгич ўзак ва бошқа аппарат изолятори ёки қурилма (ўчиргич, куч трансформатори, ўтиш изолятори ва бош.)лардан фойдалинади. Киритишли ТТ лар қўлланилиши катта иқтисодий самарадолрикни яратади.
Кучланиш трансформаторлари. Кучланиш ўлчов трансформаторлари фазалар сонига қараб, бир фазали ва уч фазалига бўлинади, изоляциясига кўра қуруқ ва мойли, иккиламчи чулғамлари сонига қараб, бир чулғамли ва икки чулғамли бўлади. Энг кўп тарқалган ўлчов кучланиш трансформаторлари: НОС-0,5; НОСК-6, НОМ-10; НОМ-6; НОМ-35; НТМИ-10. Бу белгилардаги xарфлар: Н-кучланиш трансформатори, О-бир фазали, Т-уч фазали, С-қуруқ, К-компаўнд қуймали, М-табиий мойли совўтиш, И-ўлчов занжирлари учун; сонлар- бирламчи чулғам кучланиши; кВ. 9.3-расм, бир фазали НОМ-10 ва 16.4- расмда уч фазали НАМИ-35 антирезонансли кучланиш трансформатори тасвирланган. Ўнинг магнит ўтказгич бўлиб, совуқ яссиланган юпқа пўлат, зирxли изоляцияланган пластиналардан тўпланган, ўзак яқинига иккиламчи кучланиш чулғами жойлаштирилган. Чулғамлар учларини чиқариш учунбакнинг қопқоғи 4 да, ўтувчи фарфор изоляторлар 2,3 ўрнатилган.