7 Маъруза Ток ва кучланиш трансформаторларини ишлатиш

7.7-расм. а) - бир фазали НОМ-10; б) - уч фазали НТМИ-10; 1 - бак; 2 - ЮК чулғамлар чиқиши; 3 - ЮК изолятор; 4 - ПК чулғамлар чиқишлари; 5 - ерга заминлагич болт; 6 - мой қўйиш учун тиқин; 7 - мой тукиш учун тиқин.

Бир фазали мойли кучланиш трансформатори, ҳимоя занжирдаги электр ва ўлчовасбобларига ва изоляцияланган ва ерланган нейтралли тармоқларда сигнализация ўлчов сигналларини ишлаб чиқариш учун мўлжалланган. Аниқлик синфи 0,5; 1,0.

Уч фазали кучланиш трансформаторлари уч ўзакли ва беш ўзакли магнит ўтказгичли (НТМН) қилиб тайёрланади. Биринчиси ўлчов асбобларини ва релеларни, иккинчиси доимо иккита иккиламчи чулғамга эга, улардан биттаси юлдузча шаклида уланади ва ўлчов асбоблари ва релеларни улаш учун фойдаланилади. Қолган ҳамма уччала фаза чулғамлари кетма-кет уланади (бўндай уланиш “очиқ учбурчак” деб аталади). Бу чулғам тармоқ изоляциясини назорат қилиш учун фойдаланилади.


7.8- расм. НАМИ-35 резонансга қарши уч фазали кучланиш трансформатори.

Уч фазали антирезонансли мойли НАМИ-35УХЛ1 русумли кучланиш трансформатори 50 Гц частотали ўзчарувчан уч фазали токли нейтрали изоляцияланган ёки компенсацияланган электр тармоқларида бошқариш, сигнал бериш, ҳимоя, автоматика жиҳозлари ва ахборат асбобларига улчанган сигналларни бериш мақсадига мўлжалланган.

Иш меъёрли олиб борилаётганида барча фазалар кучланиши нолга тенг. Тармоқнинг бирорта фазаси ерланиб қолганида, чулғамлар қисқичларида кучланиш пайдо бўлади, бу кучланиш икки нуқсонсиз фазалар кучланишлари геометрик йиғиндисига пропорцинал равишда бўлади. Бу кучланиш таъсирида очиқ учбурчак уланган чулғамлар учига уланган реле тармоқ носозлиги (ерлангани xақида) ҳақида ишора (сигнал) беради ёки электр қурилмани учиради.
Беш ўзакли трансформаторлар чулғамлар сонига қараб қуйидагига эга:
-юқори кучланиши тўртта уч (учта фаза ва ерга заминлагич берк занжирга улаш учлари);
-паст кучланишли тўртта уч, юлдузча уланган (учта фаза ва нол нуқтада);
-иккита чулғам учлари очиқ учбурчак уланган.
Кучланиш трансформаторлари салт ишлатилиш ҳолатга яқин, шароитда ишлайди. Уларнинг меъёрли қуввати, қизитиш билан улчанадиган чегаравий қувватдан бирнеча баробарга кам.ТН ларнинг асосий параметтирлари қйидагилар ҳисобиланади: чулғамлар кучланиши, трансформатор кучланиши,бирламчи чулғамлар меъёрли кучланишига тенг, трансформация коэффицийнти-бирламчи меъёрли кучланишига нисбатан иккиламчи меъёрли кучланишга, иккиламчи юклама, бурчак ва кучланиш ҳатолиги.
ГОСТ 7746-787 га мос равишда ТН қўйидаги шароитларда синф аниқлигини қониқтириши лозим:

1. 
   иккиламчи чулғамдан узатиладиган, қувват ўзгариши, қўйидаги чегараларда 0,25(U₁/U_1ном() )²х Р_ном дан (U₁/U_1ном() )²х Р_ном гача.
   

бу ердаU₁- тармоқ кучланиши; U_1ном- трансформаторнинг меъёрли кучланиши; Р_ном - трансформаторнинг меъёрли қуввати;

2. 
   юклама қувват коэффициенти 0,8;
   
3. 
   частота 50 Гц.
   

Вазифаланишига кўра куч трансформаторларини улаш учун ҳар хил схемалар қўлланилиши мумкин.
Уч фазал куч трансформаторларга ҳисоблагичларни улаш тависия қилинмайди, чўнки улар одатда носеметрик магит тизимли ва ҳатолиги юқорилашган. Бу мақсад учун иложи борича бир фазали нотўла учбурчак уланган трансформаторлар гуруҳи ўрнатилиши лозим.