7 Laboratoriya mashg‘uloti. Mavzu: Ma’lumotlarni himoyalash

Axborotni autentifikatsiyalashdan tashqari quyidagi masalalarni yechish mumkin:

1. 
   Tarmoq abonentlari aloqasini o’rnatish jarayo nida ularni o’zaro autentifikatsiyalash.
   
2. 
   Foydalanuvchini autentifikatsiyalash, ya’ni kompyuter tizimi zaxiralariga kirmoqchi bo’lgan foydalanuvchini aniqlash:
   

Asimmetriyali ikki kalitlik kriptografiya tizimini.

Bu holda himoyalangan kanal bo’yicha ochiq kalit junatilib, mahfiy kalit jo’natilmaydi.

Yovuz niyatli shaxslar o’z maqsadlariga erisha olmasa va kriptotaxlilchilar kalitni bilmasdan turib, shifrlangan axborotni tiklay olmasa, u holda kriptotizim kriptomustahkam tizim deb aytiladi.Kriptotizimning mustahkamligi uning kaliti bilan aniqlanadi va bu kriptotaxlilning asosiy qoidalaridan biri bo’lib xisoblanadi. Ushbu ta’rifning asosiy ma’nosi shundan iboratki, kriptotizim barchalarga ma’lum tizim hisoblanib, uning o’zgartirilishi kup vakt va mablag talab kiladi, shu bois ham faqatgina kalitni o’zgartirib turish bilan axborotni himoyalash talab qilinadi.


Bevosita tarmoq bo’yicha uzatiladigan ma’lumotlarni himoyalash maqsadida quyidagi tadbirlarni bajarish lozim bo’ladi:

1. 
   Uzatiladigan ma’lumotlarni ochib o’kishdan saqlanish;
   
2. 
   Uzatiladigan ma’lumotlarni tahlilqilishdansaqlanish;
   
3. 
   Uzatiladigan ma’lumotlarni o’zgartirishga yo’l qo’ymaslik va o’zgartirishga urinishlarni aniklash;
   
4. 
   Ma’lumotlarni uzatish maqsadida qo’llaniladigan dasturiy uzilishlarni aniqlashga yo’l qo’ymaslik;
   
5. 
   Firibgar ulanishlarning oldini olish. Ushbu tadbirlarni amalga oshirishda asosan krip-tografik usullar qo’llaniladi.
   

Hozirgi kunda tarmoq havfsizligini ta’minlash maqsadida ishlab chiqilgan texnikaviy vositalar :

Dallas Lock for Administrator - mavjud elektron Proximity uskunasi asosida yaratilgan dasturiy - texnik vosita bo’lib, bevosita ma’lumotlarga ruhsatsiz kirishni nazorat qilishda qo’llaniladi;
Security Administrator Tool for ANALYZING Networks (SATAN) — dasturiy ta’minot bo’lib, bevosita tarmoqning zaif tomonlarini aniqlaydi va ularni bartaraf etish yo’llarini ko’rsatib beradi.
Free Space Communication System — tarmoqsa ma’lumotlarning xar hil nurlar orqali, masalan lazerli nurlar orqali almashuvini ta’minlaydi;
Timekey — dasturiy-texnik uskunadir, bevosita EHMning parallel portiga o’rnatiladi va dasturlarni belgilangan vaqtda keng qo’llanilishini taqiqlaydi;
NBS tizimi - - dasturiy-texnik vosita bo’lib, aloqa kanallarvdagi ma’lumotlarni himoyalashda qo’llaniladi;
XULOSA
Men bu laboratoriya mashg’ulotini bajarish jarayonida hozirgi kunda ma’lumotlar xavfsizligi masalasiga alohida e’tibor qaratish kerakligini bildim, chunki hozirgi davrda malumotlar himoya qilinmasa ularga zarar yetishi yoki undan ayrilib qolishimiz mumkin.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ

1. 
   Абдукодиров А, Каитов А, Шодиев Р Ахборот технологиялари Академик лицей ва касб – ҳунар коллежлар учун дарслик. – Т.: Ўзбекистон, 2001 й
   
2. 
   Арипов М. ва бошкалар Информатика ва информацион технологиялар. Олий ўқув юрти талабалари учун дарслик Т. 2005 й
   

Аҳмедов А., Тайлоков Н. Информатика. Академик лицей ва касб – ҳунар коллежлар учун дарслик. – Т.: Ўзбекистон, 2001. - 272 б.

3. 
   http://ziyonet.uz.
   
4. 
   http://referat.uz