7 лаборатория иши trace mode дастурий мажмуасида суюқликнинг сарфини ўлчаш ва ростлаш ишдан мақсад

7 - ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ


TRACE MODE ДАСТУРИЙ МАЖМУАСИДА СУЮҚЛИКНИНГ САРФИНИ ЎЛЧАШ ВА РОСТЛАШ


Ишдан мақсад: TRACE MODE дастурий мажмуасида қувирдаги суюқликнинг сарфини ўлчаш, ростлаш ва ростлагич параметрларини созлашни ўрганиш.
Жиҳозланиш.
IBM PC типидаги шахсий ЭХМ, TRACE MODE дастури.
Назарий қисм.
Суюқликлар, газ ва буғ сарфи кўпгина технологик жараёнларнинг муҳим кўрсаткичларидан бири ҳисобланади. Саноат ва лаборатория қурилмаларида қўлланиладиган амалдаги моддаларнинг сарфини ўлчаш усуллари (15) да батафсил кўриб чиқилган. Энг кенг тарқалган моддалар сарфини ўлчаш усулларининг баъзи бир хусусситларини айтиб ўтамиз.
Комбинацияланган босим трубкасида ҳосил бўладиган босим ўзгариши р динамик босимга тенг. Бу ўзгаришга мувофиқ келадиган тезлик  қуйидаги тенглама ёрдамида аниқланади:
=К_т
бу ерда К_т-найча коэффициенти (тўғри тайёрланган найчалар учун бирга яқин)
Босим трубкалари оқим кесимининг муайян бир нуқтасидаги тезликни ўлчайдилар. Шунинг учун моддалар сарфини аниқлашда маҳаллий тезлик  ва ўртача тезлик _с ўртасидаги нисбатни билиш зарур.
Бу нисбат тезликларнинг трубопровод кесими бўйича тақсимланиши билан аниқланади. Ўққа нисбатан симметрик оқимда тезликлар тақсимланиши рейнольдс сони Re билан трубанинг ғадир-будирлик даражаси билан аниқланади. (15)да белгилангандай, труба марказидан 0,762 R масофада сонларнинг кенг диапазонида Re 4^.10³ дан 3 ^.10⁶ /_c=1±0,005 га тенг. Ламинар режимда бу нисбат труба марказидан 0,707 R масофада ўринлидир, бу ерда R-труба радиусидир.
Ҳозирги вақтда саноатда энг кенг тарқалган усуллардан бири моддалар сарфини торайтириш қурилмаси ёрдамида ўлчаш усулидир. Торайтириш қурилмасининг қўлланилиши ва ҳисоби қоидалари (16)да регламентлаштирилган, ҳисоб учун зарур бўлган маълумотлар (17) да келтирилган.
Торайтириш қурилмасида ҳажм Q_o ёки масса Q_м ва босимлар фарқи р ўртасидаги боғлиқлик қуйидаги тенглама билан аниқланади:
Q_o = αε Fo
Q_м = αε Fo
бу ерда F_o – торайтириш қурилмаси тешигининг юзаси, м²; р- торайтириш қурилмаси ёнларида ўлчанган зичлик кг/м³; α – сарф коэффициенти; ε – кенгайиш коэффициенти сарф коэффициенти α қиймати торайтирувчи қурилманинг модули m ва Рейнолдьс Re сони билан боғлиқ.
Re>Re_гран бўлган ҳолатда α амалда фақатгина m га боғлиқ. α нинг ҳақиқий коэффициенти бошланғич α_u орқали қуйидаги формула бўйича аниқланади. (саноат сарф ўлчагичлар учун).
α = α_uK₂ K₃
бу ерда К₂ – трубопроводнинг ғадир-будирлигига тузатма кўпайтувчи; К₃ – диафрагманинг кириш қиррасини тўмтоқлашувига тузатма кўпайтувчи (соплолар учун /r₃=0)
Ўлчашнинг бу усули қўлланилганда кўпинча сарф тенгламаларидаги параметрлар ҳақиқий қиймати ва ҳисоблаб чиқилган қийматлар ўртасидаги номутаносиблик оқибатида хатоликлар келиб чиқиши мумкин. Масалан. Муҳит температураси t ҳисоблаб чиқилган мухит температураси t_p дан четга оғганда муҳит зичлиги ўзгаради, бу сарф ўлчагич кўрсатишининг ўзгаришига олиб келади. Газ қуруқ бўлган ҳолатда Р зичлигининг янги қиймати нормал шароитдаги зичлик қиймати Р_н орқали қуйидаги формула бўйича аниқланади.
Р=P_H
бу ерда Р ва Т – муҳитнинг ҳақиқий босими ва абсолют температура; Р_Н ва Т_Н – нормал шароитдаги муҳит параметрлари; R – (16) бўйича аниқланадиган муҳитнинг сиқилиш коэффициенти.
Суюқлик ўлчанганда Р зичлик 1 температурада қуйидаги формула бўйича аниқланади Р=P_p[1-β(t-t_p)], бу ерда Р_р – t_p температураси ҳисоблаб чиқилгандаги суюқлик зичлиги; β – температура интервали t_p дан t гача бўлган ҳолда суюқликнинг ҳажмий иссиқлик кенгайишининг ўртача коэффициенти.