7-laboratoriya ishi (2-qism) Differentsiyalovchi va integrallovchi zanjirlarni tadqiq etish Integriallovchi elektr zanjirlarni tadqiq etish Ishning maqsadi

Dastlabki hisoblashlar natijalari
1-jadval

t	0	0,2 tu	0,4 tu	0,6 tu	tu	1,2 tu	1,4 tu	1,6 tu	2 tu
t, ms.	0	50	10	150	250	300	350	400	500
u2, V (17.2,a- rasm)
u2, V (17.4- rasm)

Hisoblashlar natijalari bo’yicha RC- integrallovchi zanjir kirish va chiqish kuchlanishlari grafigini chizing.

3. Ishni bajarish tartibi
3.1. Sinusoidal kuchlanish bo’lgandagi passiv RC-zanjir tadqiqoti
3.1.1. 7-rasmda keltirilgan sxema bo’yicha zanjirni yig’ing.


7-rasm. Integrallovchi passiv RC-zandir tadqiqoti sxemasi
3.1.2. Rezistor R qarshili qiymatini dastlabki hisoblashlarda aniqlangandan 600 Ω. miqdorga kamroq qilib o’rnating. Bu kamaytirish G2 garmonik kuchlanishlar generatori ichki qarshiligini (uning miqdori 600 Ω.ga teng) e’tiborga olish uchun zarurdir. G2 garmonik (sinusoidal) kuchlanishlar generatorini ostsillografga ulang. G2 generator kuchlanishini i U₁=5V, chastotasini f=2 kHz. Qiymatlariga o’rnating. Ostsillografning «razvertkasi», sinxronizatsiyasi va kuchaytirish tezligini sozlash yo’li bilan kirish kuchlanishi u₁ va chiqish kuchlanish u₂ ning ostsillogrammalarini tekshirish uchun qulay bo’lishi va qo’zg’almasligiga erishing. Ostsillograf ekranidan (katak qog’ozga) kirishdagi u₁(t) va chiqishdagi u₂(t) kuchlanishilarning ostsillogrammalarini chizib oling. V1 va V2 voltmetrlar yordamida I3ning kirishidagi va chiqishidagi kuchlanishlar ta’sir qiymatlarini o’lchang. Fazometr yordamida kirish va chiqish kuchlanishlar orasidagi faza φ burchagini o’lchang. O’lchov natijalarini 12.2-jadvalga kiriting. Kirishdagi va chiqishdagi kuchlanishlar orasidagi fazalar farqiga e’tibor bering. Sifatli integrallashda bu fazalar farqi 90⁰ ga yaqin.
3.1.3. Rezistor R ning qarshiligini 5 marta kamaytiring. Bunda chiqishdagi kuchlanish qiymati ortadi, integrallash sifati pasayadi. Kirishdagi va chiqishdagi kuchlanishlarning ostsillogrammalarini chizing. V1 va V2 voltmetrlar va fazometrning ko’rsatkichlarini 2-jadvalga kiriting.
3.1.4. Hisoblangan qarshilik R ning qiymatini 5 marta ko’paytiring, kirishdagi va chiqishdagi kuchlanishlarning ostsillogrammalarini chizib oling. V1, V2 voltmetrlar va fazometrning ko’rsatishlarini 2-jadvalga kiriting.
2-jadval

	R, kΩ	U1, V	U2, V	U2/U1	φ = ψA- ψV= ψu2- ψu1, grad
R/5
R
5R

3.2. Kirish kuchlanishi to’g’ri burchakli impulslarning davriy ketma-ketligi ko’rinishida bo’lgan passiv integrallovchi RC-zanjir tadqiqoti

8-rasm. Impulsli ta’sir ostidagi RC-I3 sxemasi tadqiqoti

3.2.1. Sxemasi 8-rasmda keltirilgan zanjir chizmasini chizing.

3.2.2. Sxema kirishiga to’g’ri burchakli impulslarning musbat ketma-ketligi generatorini ulang. Generator “DLIT” rezistori yordamida o’zgartiriluvchi, 200 mks.dan 1000 mks. gacha bo’lgan oraliqda, davomiyligi bo’lgan to’g’ri burchakli musbat impulslarni ishlab chiqaradi. Impulslar amplitudasi oraliqda sozlanadi. Generatorning chiqish qarshiligi 5,0 Ω. Generator chiqishi 30 sekunddan ko’p bo’lmagan vaqtga qisqa tutashuvdan himoyalangan.
3.2.3. Generator chiqishida davomiyligi ( kFz chastotaga mos keladi) va amplitudasi bo’lgan kuchlanishni o’rnating. 3.1 bandda bajarilgan tajriba ishlaridagiga o’xshash eksperimental tadqiqotlarni o’tkazing.
3.2.3. Generator chiqishida davomiyligi ( kFz chastotaga mos keladi) va amplitudasi bo’lgan kuchlanishni o’rnating.
3. Passiv integratsiya RC kontaktlarning zanglashiga olib kirishni kuchlanish bilan davriy ravishda bipolyar arralash pulslarining ketma-ketligi shaklida o'rganish
3.3.1. 8-rasmdagi sxemada ko’rsatilgan to’g’ri burchakli musbat impulslar kuchlanish manbai o’rniga bipolyar arrasimon impulslar kuchlanishining manbaiga almashtiramiz. Natijada 9-rasmda keltirilgan sxema hosil bo’ladi.

9-rasm. Arrasimon bipolyar impulslar davriy ketma-ketligi ta’siri ostidagi RC-IZ sxemasi tadqiqoti
Bu generator koordinata boshiga nisbatan simmetrik, amplitudasi 1,5V, sozlanmaydigan arrasimon u₁(t) kuchlanish ishlab chiqaradi. Arrasimon kuchlanishning tikligi «DLIT» o’zgaruvchan rezistor yordamida o’zgartiriladi. Generatorning chiqish qarshiligi 1000 Ω. Chiqish klemmalari qisqa tutashuvdan davomiyligi chegaralanmagan holda himoyalangan. Manbaning ichki qarshiligini hisobga olish uchun R qarshilik dastlabki hisobda olingandagiga nisbatan 1000 Ω kichik bo’lishi lozim. Ostsillograf ekranidan IZ kirishidagi u₁(t) va chiqishidagi u₂(t) kuchlanishlar grafiklari R=1000Ω qarshilikning 3.1 – bandda ko’rsatilgan uchta qiymati uchun chizib oling.

4. Hisobotning tarkibi

1. 
   Ishning nomi va maqsadi.
   
2. 
   Tekshirilayotgan zanjirlar sxemalari.
   
3. 
   12.1-jadval va grafigi shaklidagi dastlabki hisoblash natijalari.
   
4. 
   O’lchovlar sxemalari.
   
5. 
   Tekshirilayotgan zanjir kirishidagi va chiqishidagi kuchlanishlar grafiklari.
   
6. 
   O’lchov va hisob natijalari bo’yicha xulosalar.
   

5. Nazorat savollari
5.1. Elektr integrallovchi zanjir deb nimaga aytiladi?
5.2. Passiv integrallovchi zanjir sxemasini tasvirlang va u o’zining funktsiyasini yaxshi bajaradigan shartini yozing.
5.3.Operatsion kuchaytirgichda soddalashtirilgan aktiv integrallovchi zanjir sxemasini tasvirlang va uning hossalari ni tushintiring.
5.4. IZda qoniqarli integrallash uchun  qiymaimnm tanlang.

Javob variantlari: A) 100ms.; B) 10ms.; V) 1µs.; G) 10µs.; D). 1ms.
5.5. Agar R=1 kΩ bo’lsa, zanjir qoniqarli integrallovchi bo’lishi uchun 5.4 savol b-sxemasi RC-zanjiridagi C sig’imning qiymatini aniqlang.
Javob variantlari: A) 10 µF; B) 10 nF; V) 1 nF; G) 1µF; D) 100 nF.
5.6. Induktivligi L=20 mHn bo’lgan RL-zanjirga davri T=1 ms. bo’lgan sinusoidal kirish kuchlanishi berilganda zanjir integrallovchi bo’lishi uchun R ning qiymatini qancha bo’lishi zarur?
Javob variantlar: A) 100Ω; B) 2Ω; V) 20Ω; G) 1kΩ; D) 2kΩ.
5.7. Soddalashtirilgan passiv integrallovchi zanjirni ko’rsating.
Javob variantlari: