7-amaliy mashg’ulot. Mavzu: Nuqta. Togri chiziq. Текislikga doir masalalar yechish uslubiyati. 1-masala. Ab

7-AMALIY MASHG’ULOT.


Mavzu: Nuqta. Togri chiziq. Текislikga doir masalalar yechish uslubiyati.


1-masala. AB togri chiziqning gorizontal va frontal izlari aniqlansin va fazoning qaysi choraklaridan otishi korsatilsin:


Nuqtalarning koordinatalari A(50; 0; 5), B(20; 45; 25)


Berilgan: (AВ)
Topish kerak: (AB) V= N_V(n'_V, n_V)
(AB) H= M_H(m_H, m'_H)





2-masala. AB togri chiziq kesmaning haqiqiy uzunligi va V tekisligi bilan hosil qiluvchi ogish burchagi aniqlansin.
Berilgan: (AB)
Topish kerak: |AB| ^ =(AB) ^H

3-masala. AB togri chiziqda B uchidan 20 mm uzoqlikda C nuqta olinsin va undan AB togri chiziqga perpendikulyar va H tekislikni M nuqtada kesuvchi CM frontal chiziq otqazilsin.
Berilgan: (AB)
Topish kerak: |BC| =20 mm (CM) || H ^(CM)V =(.) M



4-masala. AB kesmani AD : DB = 5 : 4 nisbatda boluvchi va D nuqta orqali applikata oqini E nuqtada kesib otuvchi DE gorizontal chiziq otqazilsin.

Ber. (AB), (ab), (a'b') Top. 1. () D ^ [AD] : [DB] = 2 : 4 () D Є (DE)  [0Z) = () E ^ (DE) || H

5-masala. P tekislikga tegishli uchburchak ABC ning yetishmagan proyeksiyasi chizilsin.


Ber. P (P_H P_V) ^ (a,b,c)  P (a' b' c')
Top. (a,b,c)  P



Boltli birikma. Bolt, gayka, shayba va biriktirilishi lozim bolgan detallardan tuzilgan boltli birikma deyiladi (7.1-shakl). Boltli birikmalar konstruksiyasi tolliq ko'rsatilgan (7.1-shakl, a), soddalashtirilgan (7.1-shakl, b), shartli (sxematik) (7.1-shakl, c) ko'rinishlarda chizilishi mumkin. Yig'ish chizmalarida soddalashtirilgan turi chizilsa, sxematik chizmalarda shartli turi chiziladi. Qolgan hollarda asosan konstruksiyasi to'liq ko'rsatilgan turi chiziladi.
Soddalashtirilgan boltli birikmada rezbasi butun sterjen bo'yicha chiziladi, faskalar umuman tasvirlanmaydi, bolt va biriktiriluvchi detallar orasidagi tirqish (zazor) ham ko'rsatilmaydi (7.1 -shakl, b).

7.1–shakl.

Boltli birikmalarni bosqichlarda chizishda boltning uzunligi l biriktirilishi lozim bo'lgan detallar H₁ va H₂ laming qalinliklariga bog'liq bo'lib, u quyidagicha aniqlanadi: l=H₁+H₂+1,3d; 1,3d ga shaybaning qalinligi s, gaykaning balandligi H va rezbasining gaykadan chiqib turgan zaxira qismi faskasi bilan kiradi (7.2-shakl, a,b,d).

Shpilkali birikma. Shpilka, gayka, shayba va biriktiriladigan detallardan tuzilgan birikma shpilkali birikma deyiladi (7.3-shakl).

7.2-shakl.
Shpilkali birikmalarni konstruksiyasi to'liq ko'rsatilgan (7.3-shakl, a), soddalashtirilgan (7.3-shakl, b) va shartli (sxematik) (7.3-shakl, c) ko'rinishlarda tasvirlash mumkin. Yig'ish chizmalarida soddalashtirilgan turi chizilsa, sxematik chizmalarda shartli turi qo'llaniladi. Qolgan hollarda konstruksiyasi to'liq ko'rsatilgan turi chiziladi.
Soddalashtirilgan shpilkali birikma chizmada rezbasi butun sterjen bo'yicha ko'rsatiladi, faskalari chizilmaydi va biriktiriluvchi detal bilan shpilka orasidagi tirqish (zazor) ham tasvirlanmaydi (7.3-shakl, b). Shpilkali birikmani bosqichlarda chizish tartibi 7.4-shakl, a,b,d larda ko'rsatilgan.

7.3-shakl.	7.4-shakl.

Shpilkali birikmada shpilkaning uzunligi l biriktirilishi lozim bo'lgan detal qalinligi H ga bog'liq bo'lib, u quyidagicha aniqlanadi: l=H₁+1,3d; 1,3d ga shayba qakinligi s, gayka balandligi H va rezbaning gaykadan chiqib turadigan zaxira qismi faskasi bilan kiradi.