7-amaliy mashg‘ulot. Bir bo‘lakli (polosa) va balansli modulyatorni tadqiq etish

8.1-jadval. Raqamli-analog o‘zgartirgichning chinlik jadvali

	Rakamli kirish	D	C	B	A
	voltlar	8	4	2	1
0	0	0	0	0	0
1	0.2	0	0	0	1
2	0.4	0	0	1	0
3	0.6	0	0	1	1
4	0.8	0	1	0	0
5	1	0	1	0	1
6	1.2	0	1	1	0
7	1.4	0	1	1	1
8	1.6	1	0	0	0
9	1.8	1	0	0	1
10	2	1	0	1	0
11	2.2	1	0	1	1
12	2.4	1	1	0	0
13	2.6	1	1	0	1
14	2.8	1	1	1	0
15	3	1	1	1	1

RAU ni funksional sxemasi


8.10-rasm. RAO‘ ning funksional sxemasi



8.11-rasm. RAO‘ ning prinsipial sxemasi

S4 kalit ulansin va «A» kirishga mantiqiy «1» berilsin. U xolda operatsion kuchaytirgich kirishiga 3 V beriladi. Ushbu holat uchun operatsion kuchaytirgichning kuchaytirish koeffitsentini aniklaymiz.
KU=Rtb/R4=10·k/150k=0,066;
U xolda chikish kuchlanishi
Uchik= KU· Ukir=0,066·3=0,2 V
Bu kuchlanish 0001 kombinatsiyaga mos keladi.
RAU kirishiga 0010 kombinatsiya berilsin.
KU=RTB/R3=10·k/75·k=0,133;
Uchik= KU· Ukir=0,133·3=0,4 V

Analog-raqamli o‘zgartirgichning strukturaviy sxemasi

ARU ni kirishiga bitta o‘zgaruvchan kuchlanish ta’sir etadi. Ushbu kuchlanish 0 dan 3V gacha o‘zgaradi. ARUni chiqishida ikkilik signali xosil bo‘ladi. ARU yordamida analog signal 4 razryadli ikkilik kodiga aylantiriladi.


Chinlik jadvalida ikkilik signalni xosil kilishni ko‘rib chikamiz:

№	Analog kirish	D	S	V	A
	Voltlar	8	4	2	1
0	0	0	0	0	0
1	0,2	0	0	0	1
2	0,4	0	0	1	0
3	0,6	0	0	1	1
4	0,8	0	1	0	0
5	1	0	1	0	1
6	1,2	0	1	1	0
7	1,4	0	1	1	1
8	1,6	1	0	0	0
9	1,8	1	0	0	1
10	2	1	0	1	0
11	2,2	1	0	1	1
12	2,4	1	1	0	0
13	2,6	1	1	0	1
14	2,8	1	1	1	0
15	3	1	1	1	1

8.12-rasm. Analog raqamli o‘zgartirgichning sxemasi

Sxemada komporatorning vazifasi «A» kirishdagi ya’ni analog kirishidagi kuchlanish bilan «V» kirishidagi ya’ni RAU chikishidagi kuchlanishlarni takkoslashdan iborat. Agar analog kirishidagi ya’ni “A” kirishdagi kuchlanishni kiymati “V” kirishdagi kuchlanishga nisbatan katta bo‘lsa komporatorning chikishi DD1 ning kirishiga mantiqiy «1» beriladi. «XAM » elementi ochik xisoblanadi va xisoblagichning kirishiga uzatiladi. Xisoblagichning vazifasi chikishida rakamli signal xosil kilishdir
ARUni ishlashini misollar tarikasida kurib chikamiz. Masalan komparatorni chikishida mantiqiy «1» bo‘lsa xisoblagichni holati 0000 bo‘lsin. Sxemadagi analog kirishga («A» nuktaga) 0,55 volt kuchlanish berilsin. «X» nuktadagi mantiqiy «1» “XAM” elementi ochilishini ta’minlaydi va xisoblagichga impuls beriladi.
Bu xolda xisoblagich 0001 holatga o‘tadi. Bu kombinatsiyaga RAU mos ravishda 0,2 volt kuchlanish chikarib beradi. Ya’ni bu degani «V» kirishda 0,2 volt «A» kirishda 0,4 volt va komparatorning chikishida mantiqiy «1». Bu mantiqiy «1» - «XAM» elementini ochik holatini ta’minlaydi, xisoblagich chikishida esa 0010 kombinatsiya xosil kilinadi.


2. Uzluksiz signallarni vaqt bo‘yicha diskretlashni amaliy bajarish.

Bu Ishda uzluksiz signallarni tajriba asosida diskretlash va qayta tiklash jarayonlarini amaliy ko‘rish mumkin va xulosalar qilish mumkin.

8.13-rasm.. Qurilmasining tuzilish sxemasi

Ishni bajarish uchun vazifa
1. Impulsli uzatish tavsif yordamida 1PChF va 2 PChF larni signallar o‘tkazish polosasini aniqlash.
2. Murakkab signalni diskretlash va uni diskretlash intervalini aniqlash.
3. Oniy qiymatlar yordamida signalni qayta tiklash.

Uslubiy ko‘rsatmalar
1. Impulsli uzatish tavsifi yordamida 1 PChF va 2 PChF larni signallar o‘tkazish polosasini aniqlash.
1.1. Kompyuter xotirasiga dasturni kiriting. Ossillografni sozlang. Buning uchun signal kuchaytirish ikkala kanalda 0,8 V/1-katak va signal yoyishini 0,25 ms/1-katak qilib o‘rnating.
1.2. Ossillograf ekranida murakkab signalni kuzating va uning ossillogrammasini chizib oling. Buning uchun "stochnik signalov" blokida joylashgan "Slojniy signal" yonidagi "Vkl" knopkasini bosing. 1-kanalga 2-nazorat nuqtasini ulang. Hosil bo‘lgan ossillogrammani chizib oling.
1.3. Impulsli uzatish tavsif yordamida 1 PChF va 2 PChF larni mintaqaviy o‘tkazish qobiliyatini baholash. Buning uchun "Istochnik signalov" blokida joylashgan "Delta impuls" va "Signal s chastatoy F2". yozuvlari yonidagi "Vkl" knopkasini bosing. 1-kanalga 1-nazorat nuqtani va 2-kanalga esa 6-nazorat nuqtalarini ulang. "Organы upravleniya laboratornim maketom" blokida joylashgan "Podklyuchit detal k FNCh 2" yozuvlari yonidagi "Da" knopkasini bosing. Hosil bo‘lgan ossillogrammalarni chizib oling. Hosil bo‘lgan ossillogrammadan, masshtabda T davr va t oraliqni o‘lchang. Ikkala filtrlar uchun t oraliqni T/2 bilan taqqoslang va filtr o‘tkazish polosasi kengligi haqida xulosa qiling. Agar tT/2 bo‘lsa, u holda filtrning yuqori o‘tkazish chastotasi f₂, chastotadan oshadi.


8.14-rasm. 1 PChF (2 PChF) ni signal o‘tkazish polosasini baholash

4. 
   1-kanalga 7-nazorat nuqtasini ulang va 1.3. banddagidek 2-PChF ni signal o‘tkazish polosasini baholang.
   

2. Murakkab signalni diskretlash va uni diskretlash intervalini aniqlash.
2.1. 1-kanalga 1-nazorat nuqtani va 2 kanalga esa, 2-nazorat nuqtalarni ulang. "Istochnik signalov" blokida joylashgan "Gen. imp. diskr." yozuvi yonidagi "Vkl" knopkani bosing. Diskretizatsiya chastotasini 4000 Gs ga o‘rnating. Hosil bo‘lgan ossillogrammani chizib oling.
2.2. Diskretlangan signal otsillogrammasini kuzating va chizib oling.
Buning uchun 1-kanalga 2-nazorat nuqtasini va 2-kanalga esa 4-nazorat nuqtalarni ulang. "Organы upravleniya laboratornыm maketom" blokida joylashgan "Podklyuchit slojniy signal" va "Gen. imp. disk." "Diskretizatorы" yozuvlari yonidagi "Da" knopkani bosing. Murakkab va diskretlangan signallarning ossillogrammalarini chizib oling.
3. Oniy qiymatlar yordamida signalni qayta tiklash.
3.1. 2-kanalga 6-nazorat nuqtani ulang. "Organi upravleniya laboratornim maketom " blokida joylashgan "Podklyuchit delta-impulsk FNCh 1" va " Podklyuchit delta-impulsk FNCh 2" yozuvi yonidagi "Net" knopkani bosing. Murakkab va qayta tiklangan signallar ossillogrammalarini chizib oling. (PChF 1).
3.2. 2-kanalga 7-nazorat nuqtasini ulang. Murakkab va qayta tiklangan signallarni ossillogrammalarini chizib oling. (PChF 2).
3.3. 1 PChF va 2 PChF lar yordamida qayta tiklangan signallar sifatini taqqoslang va signalni qayta tiklash uchun mos filtrni tanlang.


Hisobot tarkibi
1. Amaliy mashg’ulotning strukturaviy sxemasi.
2. Hamma bandlardagi tajriba natijasida hosil bo‘lgan ossillogrammalar.
3.Olingan natijalar tahlili va xulosalar.

Nazorat savollari
1. Signallarni vaqt bo‘yicha diskretlash jarayonini tushuntiring?
2. Aloqa texnikasida signallarni diskretlash ahamiyatini tushuntiring.
3. Kotelnikov teoremasini tushuntiring va Kotelnikov qatori ifodasini yozib bering.
4. Kotelnikov qatoridagi sin x funktsiya xususiyatini tushuntiring.
5. Real signallarni diskretlashda xatoliklar nima sababdan hosil bo‘ladi?
6. Spektri cheklanmagan signalni diskretlash davrida, o‘rtacha kvadartik xatoni qanday baholaysiz?
7. Diskretlangan signal qanday tiklanadi?
8. Ideal past chastotali filtr deb nimaga aytiladi?
9. Radiotexnik qurilmalarni impulsli o‘tish tavsifii deb nimaga aytiladi?
10. Ideal PChF ni impuls tavsifi qanday ko‘rinishga ega?
11. Ideal va real PChF larni impuls va chastota tavsiflari ko‘rinishlari nima bilan bir-biridan farq qiladi?
12. Tasodifiy signallarni diskretlashda diskretlash qadami qanday tanlanadi?
13. Spektri f1 va f2 chastotalari oralig'ida joylashgan uzluksiz signal diskretlanganda diskretlash qadami qanday aniqlanadi?

9-amaliy mashg‘ulot.
Diskret modulyatsiyalangan signallarni tadqiq etish

Ishdan maqsad: Ishning maqsadi: Amplituda – modulli (AM).chastota – moduli (ChM) va faza moduli (FM) va nisbiy faza moduli (OFM) signallarini diskret modulyatsiyalarini va shakllarini o‘rganish va talabalarga joriy mavzuga oid bilimlarni berish hamda tegishli qurilmalar, uning ish tamoyili hamda signallarini shakllantirish shuningdek ularni qayta ishlash prinsiplarini o‘rgatishdan iborat.
Topshiriq: joriy mavzuga oid bilimlarni shu ko‘rsatmaga asosan mustahkamlash, tegishli tizim bo‘lsa u auditoriyada bo‘lsa to‘g‘ridahto‘g‘ri o‘qituvchiga o‘z xulosa va bilimlarini namoyon etish xam hisobotlar tuzishdan iborat.
Metodik yo‘riqlar
1. Programma asasida ishni kriting, ossilografni sozlang. Buning uchun signal usileniyasini ikkala kanal uchun 1 V/del va razvyortkasini 0,25 ms/del ga sozlang.
2. “Vыbor koda” oinasidan kodini tanlang: 1 ÷ 3 stopgacha №1 kod, 4 ÷ 6 stopgacha №2 kod, 7 ÷ 9 stopgacha №3 kod, 10 ÷ 13 stopgacha №4 kod, keyin otsilograf yekranida xosil bo‘lgan kodlarvaktli diogrammalarini chizib oling.
3. «Vыbor vida modulyatsiya » oinasidan amplituda yozuvini tanlang, xosil bo‘lgan signal signal ko‘rinishini chizib oling.
4. 3 punktni ChM, FM va OFM signallar uchun xam bajaring.
5. №1 kodni tanlang va «pokazat spektor signale» yozuvi yonidagi «da» tugmasini bosing. «Vыbor vida signal» oinasidan №1 kodni tanlang va xosil blgan spektorni chizib oling.
6. 5 – punktni AM, ChM, FM va OFM signallarning №1 kodi uchun bajaring.
7. 9.1 jadvalni to‘ldiring buning uchun chastotalarning Gs da va amplitudalarining V ta belgilab boring. Chastotalar rakamlarini 1 ÷ 20 gacha o‘zgartirib boring.

9.1-jadval

Hisobot mazmuni
1. №1 punkt bo‘yicha kodlar rasmi.
2. 3, 4 punktlar bo‘yicha AM, ChM, OFM va FM signallarni chizmalari.
3. №1 kod uchun AM, ChM, FM va OFM signallarning spektogrammalari chizmalari.
4. 10.1 jadval.

Nazorat uchun savollar.
1. Fure katorini trigonometrik va kompleks ko‘rinishlarida yozing.
2. Furening to‘gri va teskari o‘zgarishini yozing.
3. Yakka to‘gri burchakli impulsning spektorini chizib bering.
4. To‘gri burchakli impuls spektoriga uning uzatilish vakti (dletelnost) kanday tasir kiladi?
5. Davriy takrorlanuvchi to‘gri burchakli impuls spektorini chizib Bering.
6. Agar uzatish vaktini o‘zgartirmaydavrini kuzatilayotgan vaktda 2, 3, 4 martda ortirsak davriy takrorlanuvchi impuls spektori kanday o‘zgaradi? Vaktli va spektor diogrammalarini chizing.
7. Agar uzatish vaktini o‘zgartirmay davrini kuzatilayotgan vaktda 2, 3, 4 marta kamaytirsak davriy takrorlanuvchi impuls spektori kanday o‘zgaradi? Vaktli va spektor diogrammalarini chizing.
Turli modulyatsiyalashlarning namunalari