7- sinf zoologiya

halqali chuvalchang hasharot

O`quvchilarning javoblari tinglagach o`qituvchi ko`rgazmali qurollar asosida bu javoblarni xulosalaydi.

Shundan so`ng o`quvchilarga 1-rasm ko`rsatiladi.

- «Aytingchi bolalar , buni hayvonlarni qaysi tipiga kirgizgan bo`lar edingiz, va u yashaydigan muhit qanday?”

K lasster usuli asosida o`quvchilarning javobi tinglanadi va doskaga yoziladi.

O`qituvchi o`quvchilarning javoblarini eshitgach: “Kelinglar endi sizlarni fikrlaringizdan to`grisini qidiramiz. Siz o`z fikr va mulohazalaringiz bilan olimlar yo`lidan bordingiz.

1974 yilda Qora dengizdan Petr Simon Pallas- rus tabiatshunosi, sayohatchi bu hayvonni ko`rishi bilanoq uni Molluskalar tipiga kiritdi.

Aytingchi?, Nega u bunday hulosaga keldi.”

O`quvchilarning javobi tinglanadi. Notog`ri javoblar also qoralanmaydi, to`g`ri javob bo`lsa rag`batlantiriladi.

“Lansetnik suvda yashaydi, u jabralari orqali nafas oladi, kam harakatchan. Ana shu hususiyatlari uchun uni Pallas Molluskalar tipiga kiritdi. ”

Endi o`qituvchi bolalarning ish daftariga sanani, dars mavzusini hamda maqsadini yozdiradi.

O`qituvchi: “Lansetnik tropic va motadil iqlimli dengizlar shu jumladan qora dengizda tarqalgan. U scalpel-lanset tibbiyot asbobiga o`xshaganligi uchun ham unga shunday nom berishgan. Uning kattaligi 4-8 sm bo`lib 5 yilgacha umr kechirishi mumkin.

XIX asrning 1-yarmida Aleksandr Onufreevich Kovalovskiy uning rivojlanishini o`rganib, u nihoyatda umrtqali hayvonlarga o`xshashligini isbotladi. Kovalovskiy o`z tajribalaridan lansetnikning butun tanasi bo`ylab o`tgan va umr bo`yi saqlanib qoladigan pishiq o`q – ho`rdani tig`iz joylashgan maxsus hujayralar yig`indisi ekanligini, u ichki organlar uchun tayanch vazifasini o`tashini, tanani egiluvchan qilib turishini isbotladi.

Endi aziz bolajonlar darsligimizni 92-betini ochamiz”

O`qituvchi guruhlarga vazifalar beradi, chunonan

1-guruhga Lansetnikning yashashi, tashqi tuzulishi, ho`rdasi va muskullari.

2-guruhga Lansetnikning nafas, hazm qilish va qon aylanish sistemalari.

3-guruhga Lansetnikning ayirish, nerv sistemasi ham umurtqasiz hayvonlarga o`xshashligi.

Vaqt o`tgach o`quvchilarning fikrlari tinglanadi. Ular do`skadagi plakatlar yordamida topshiriqni bayon qiladilar.

O`quvchilarga daftarga quyidagi ko`rinishni chizishadi.

Umurtqasiz hayvonlar

Umurtqali hayvonlar

Q

Q

H

H

N

N

Izoh; Q- qon aylanish sistemasi

H- hazm qilish sistemasi

N –nerv sistemasi

Q- xorda

O`quvchilar ushbu jadvaldan xulosa chiqarishlari lozim.

Mustaqil ravishda umurtqali va umurtqasiz hayvonlarning ichki tuzilishini darslikdan jadvallardan, ko`rgazmali qurollardan foydalani izohlashadi.

Bunda o`qituvchi ularning fikrini to`g`ri yo`naltirmog`i kerak.

O`qituvchi: “Bundan ko`rib turibmizki, lansetnik A.O.Kovalovskiy isbotlaganidek umurtqali va umurtqasizlar o`rtasidagi oralig` hayvon ekan.

Endi daftarlarimizga yozamiz. Lansetnikning sistematikasi.

1. Xo`rdalilar tipi

2. Bosh suyaksizlar kenja tipi

3. Lansetniklar oilasi

4. Lansetnik turi

O`qituvchi rasmga izoh beradi. Lansetnik 23-31 promil sho`rlikdagi dengizlarning 10-30 metr chuquqrligidagi qumlarga kunning yorug` vaqtida ko`milib yashaydi, kechasi harakatlanib suzib o`z joyini o`zgartiradi. U yashaydigan muhit 17-30 C^{0 .} Uning tarkibida oqsil va 2 % yog` bor, u planktonlar bilan oziqlanadi.

I. O`quvchilarni rag`batlantirish va baholash.

II. Uyga vazifa lansetnikning ichki tuzilishini rasmini daftarga chizish hamda darslikning 95-betidagi 9 ta savolga javob yozish. Luga`t daftarga terminlarni yozish va izohlash.