7-§. Scintillyaciyalıq schetchiktiń járdeminde γ nurlanıwdıń energiyasın anıqlaw Jumıstıń maqseti

Eksperimentallıq jumıstı orınlaw tártibi 
 
Personallıq kompyuterdi iske qosıń hámde 
kompyuterlik programmasın 
júkleń. Bul programmada eksperimentallıq jumıstıń qısqasha túsindirmesi hám onı orınlaw 
ushın barlıq sazlamalar úlgi etip berilgen. 
kompyuterlik programması 
júklengennen soń mına izbe-izlikte eksperimentallıq jumıstı tawıp barıń: 
 

. 
Soń joqari kernewli derektiń kernew vintin nolge qoyıń hám onı toqqa qosıń. 

Eksperiment mıshkanıń kόrsetkishi járdeminde 
όlshewdi baslaw túymesin basıw arqalı 
yamasa klaviaturadaǵı F9 funkcionallıq túymesin basıw arqalı baslanadı. Όlshewler 100 s 
1
Strahlenschutzverordnung – Germaniya Federativ Respublikasınıń radiaciyalıq qáwipsizlik boyınsha 
instrukciyası. 

---

4 
waqıt dawamında ámelge asırıladı. Eksperimentallıq όlshewler 
túymesin tákirar basıw 
arqalı toqtatıladı (Eger όlshew dawamlıǵı kirgizilgen bolsa, bul waqıt tamamlanǵannan soń 
όlshewler avtomat tárizde toqtaydı). 
Kompyuterlik programmanıń úskeneler panelindegi 
túymesiniń, yamasa 
klaviaturadaǵı F2 funkcionallıq túymesiniń járdeminde alınǵan eksperimentallıq jumıstıń
nátiyjeleri saqlap qoyıladı. 
Joqarı kernew dereginiń kόrsetkishi 0 V bolǵanda scintillyaciyalıq schetchik nurlanıw 
impulsların sanamawı kerek. 
Nurlanıw spektri múmkin bolǵan kanallardı iyelep alǵanǵa shekem kernewdi áste aqırın 
700-900 V ǵa shekem arttırıp barıladı. Όlshew waqtı tamamlanǵanda registraciyalaw 
toqtatıladı. 
2-súwret. Aralas radioaktiv izotoplardıń energiya spektri. 
Eksperimentte alınǵan nátiyjeler hám olardı tallaw 
Aralas izotop [Sr-90, Cs-137 hám Am-241] γ ionlastırıwshı radiaciya nurların shıǵaradı 
hám onnan shıqqan nurlardıń spektri scintillyaciyalıq schetchik járdeminde anıqlanadı. Am-
241 izotopı 59.5 keV lıq spektrallıq sızıqtı, al Cs-137 izotopı bolsa 662 keV lıq spektrallıq 
sızıqtı beredi (2-súretke qarań). Eksperimentte anıqlanǵan energiya spektrinde usı eki sızıqlar 
arasında da basqa spektrallıq sızıqlardıń bar ekenligin kόriw múmkin. Bul spektrallıq sızıqlar 
izotoplarda hám scintillyatorda Kompton effektiniń bolatuǵınlıǵı sebepli payda boladı. 
Eksperimentte anıqlanǵan energiya spektri ele kalibrovka qılınbaǵan. Onı energiyalıq 
spektrge aylandırıw ushın tiyisli kalibrovkanı ámelge asırıw kerek boladı. Bunıń ushın 
spektrdegi eki sızıqtıń belgili bolǵan energiyalarınıń mánislerinen (59.5 hám 662 keV) 
paydalanıladı. 

---

5