7- mavzu: Internet –Global kompyuter tarmog‘i

Korporativ
tarmoq
, bitga tashkilot doirasida 
bо‘lib, korporativ virtual maydonda asosan о‘sha kompaniya uchun muhim bо‘lgan hamkor va 
raqiblarning ruyxati, buyurtmachilar haqidagi axborotlar aylanmasi ta’minlanadi. Intranet oddiy 
foydalanuvchilar uchun yopiq. Bir yoki bir necha serverlardan tashkil etilgan tarmoq mijozi undagi 
elektron ma’lumotlar bazasi va fayllardan foydalanish uchun ularning qaysi serverda qanday nom 
bilan saqlanganligini, ularga kirish usul hamda shartlarini bilishi zarur. Masalan, kо‘pchilik 
xolatlarda uning foydalanuvchilari maxsus paroldan foydalanishadi. Internetda esa bunday 
noqulayliklarning oldi olingan bо‘lib, asosiy kо‘layligi barcha uchun ochiqligidir. “Ulkan” 
tarmoqning foydalanuvchisi unga kirish uchun qandaydir malumotlarni bilishi shart emas. 

---

informator.ru saytida berilgan ma’lumotga kо‘ra, Intranet tuzilishi jihatidan VPN-
texnologiyasiga asoslangan. Intranetda global tarmoq protokollari, mijoz-server tuzilishi va boshqa 
xususiyatlar mavjud. Masalan, veb- xizmat — HTTP, elektron pochta — SMTP, fayllar uzatuvchi 
— FTP protokoliari ishlatiladi. Kompaniya ichida axborot almashinuvini optimallashtirishni 
maqsad etgan internetchalar yaratilishi uchun Web internet serveri (HTTP(HTTPS) va pochta 
serveri (SMTP/IMAP e-mail) kerak bо‘ladi. Bundan tashqari, xabar almashinuvi uchun MSN 
Messenger, Jabber, yangiliklar kiritilishiga NNTP, korporatsiya ichidagi aloqa faoliyatini 
ta’minlashga VoIP serverlari zarur. Ularning barchasi bir butunlikda intranetni hosil qiladi. 
Mazkur texnologiyalar hoh katta, hoh kichik doirada bо‘lsin, korporativ axborot tizimida 
ma’lumot va yangiliklar aylanishini ta’minlayveradi. 
Intranetning kо‘plab qо‘layliklarni taqdim etayotgani zamon bilan ham nafas faoliyat 
olib borayotgan korxona va firmalarning qiziqishiga sabab bо‘lmoqda. U hamkorlikda biror 
loyiha doirasida olib borilayotgan ish unumini oshiradi, axborot olishni osonlashtiradi, tarmoqni 
istagancha tashkil etish imkonini beradi. Ammo Intranet undan foydalanuvchilarning global 
tarmoqqa kirishini ta’minlash majburiyatini olmagan. Internetga kirish uchun Intranet mijozi yana 
kо‘shimcha vositalardan foydalanishi kerak. Biroq bunday holatlarda intranetdan xakerlarning 
bemalol о‘z maqsadi yо‘lida foydalanishi mumkinligi esa uning asosiy kamchiliklaridan biridir. 
Axboriy jamiyatda har bir sohadagi firma va kompaniyalarda doimiy axborot aylanmasi 
kо‘payib bormoqda. Elektron xabarlar kuryer — xat tashuvchini ham, telefaksni ham siqib 
chiqarmoqda. Ayni kunda Fapb davlatlaridagi firmalarda vaqtni tejash, hamkorlikni kuchaytirish, 
qog‘oz sarfi uchun harajatlarni tejash maqsadida intranetdan keng foydalanilmoqda. Internetdan 
kichik, Intranetdan katga shakldagi yangi tarmoq — Ekstranetlarning paydo bо‘layotgani esa 
insoniyatni “net”lar olamidagi ajabtovur о‘zgarishlar sari boshlamoqda. Kо‘rinib turganidek, 
endilikda yagona tarmoq hisoblangan Internet bilan birga undan xajmi jihatidan farqlanuvchi 
“ukalari” Intranet va Ekstranetlar xam axborot olamiga jadal kirib bormoqda. 
 
Nazorat savollar 
1.
ARPANET nima? 
2.
Yerning sun’iy yo'ldoshi fazoga nechanchi yilda uchirilgan va bu hodisa Internetning 
yaratilish tarixi bilan qanday aloqadorlikka ega? 
3.
Tarmoq birinchi galda qanday maqsadlarni ko‘zlab yaratilgan? 
4.
Dastlabki tarmoq otalari deb kimlarni aytish mumkin? 
5.
Internetning yaratilish tarixidagi asosiy sanalarni keltiring. 
6.
Internetning ta'lim tizimida qo'llanilishi nimadan boshlangan? 
7.
Internet 50 mln. auditoriyaga necha yilda erishdi?