7 – Маъруза. Шаҳар йўллари ва кўчалари Режа

Шаҳарларни режалаштириш схемалари
Шаҳарлар режаси. Шаҳар кўча-йўл тармоқлари жойлашиш схемасига қараб қуйидаги турларга бўлинади:
1. Радиал,
2. Радиал-айланма,
3. Тўғри бурчакли,
4. Тўғри бурчакли-диоганалли,
5. учбурчак,
6. аралаш ихтиёрий.
Шахар кўча-йўл тармоқлари жойлашиш схемалари
Кўча ва кўчадан ташқари транспорт турлари, уларнинг тавсифлари
Шаҳар алоқа йўллари транспорт тизимининг муҳим таркибий қисми бўлиб ҳисобланади. Шаҳар алоқа йўлларини икки хил асосий тури бор:
кўчадаги ва кўчадан ташқаридаги хар хил турдаги ва тоифадаги кўчалар ва йўллар, майдонлар, чоррахалар, йўловчилар ҳаракатига, релсиз ва релсли транспортлар (автомобиллар, автобуслар, тролейбуслар, трамвай) ҳаракатига мўлжалланган алоқа йўллари кўчага оидга киради.
Кўчадан ташқаридаги, метрополитен (линия) шаҳар электр темир йўли, тез юрар трамвай ва ҳ.к. киради 2-расм.
2-расм. Шахар кўча-йўл тармоқлари
Метрополитен ва унинг аҳамияти
Ҳаракат тезлигини кескин ошириш мақсадида айрим шаҳар йўловчи транспортлари кўча йўлларидан ташқарида ишлатилади. Буларга метрополитен, эр ости трамвайи, вертолет, монорелс транспорти киради.
Дунёнинг 50 дан ортиқ шаҳрида метрополитен мавжуд. Ҳамдўстлик мамлакатлари ичида метрополитен Москва, Санк-петербург, Киев, Тошкент, Харков, Тбилиси, Боку ва эреван шаҳарларида ишлаб турибди.
Метрополитен транспорти ёрдамида хозир Тошкентда умумий шаҳар йўловчиларининг 12,6 % ташилаётир. Метрополитен иншоотларини қуриш жўда катта капитал маблағ талаб этади. Шунинг учун ҳам метрополитен ахолиси 1 млн. дан ортиқ шаҳарларда ва бир соатдаги йўловчилар оқими 25-30 минг киши бўлган йўналишлардагина қурилади.
Метрополитен йўллари асосан эр остида қурилади. Айрим жойларда метрополитен йўллари эр устида бўладиган бўлса, улар шаҳар қурилишлари ва кўча ҳаракатидан мутлақо ажратиб қуйилади. Метрополитен излари оралиғи темир йўллардаги каби 1520 мм бўлиб, улар автоматик блокировка билан жиҳозланади. Метрополитен ҳаракатланувчи таркиб бирлигида 4 та дан 8 та гача вагон бўлиб, у эрталабки ва кечқурунги “долзарб” вақтларда 90 секундли интервал билан ишлаши мумкин. Москва шаҳридаги метрополитен бир соат ичида 48 жуфт поездни аниқ ва мунтазам равишда тез харакат билан ўтказиши мумкин. Агар Франтсия пойтахтидаги метро поезди харакат тезлиги 26 км/соат бўлса, Москвадаги метро поездлари 60- йилда 48 км/соат тсзлик билан ҳаракат қилган. Тошкент метрополитени бугунги кунда учта “Чилонзор”,