2.
[space]ni bosish orqali tahrirlovchi qatorlar o`sadi, keyin ular butun mahrajni ushlab
turadi.
3.
[space]ni bir marta bosish orqali tahrirlovchi qatorlar yana o`sadi, shundan so`ng ular
butun ifodani ushlab turadi.
4.
Bu nuqtada, tahrirlovchi qatorlar boshqa uzaya olmaydi. [space]ni bosish orqali davrni
boshlan`gich nuqtasiga qaytarildi.
Siz bilasizki, tahrirlovchi qatorlar faqatgina mahrajda turganda oldingi sikldagi qatorlarda
hech qanaqa oraliq pog`ona bo`lmagan.
Tahrirlovchi qatorlar faqatgina a yoki b numeratorda bo`lgani qayda etilmagan. Bu
shungaki, [space]ni bosgandagi tahrirlovchi qatorlarni qadamlar
ketma-ketligi siklni
boshlang`ich nuqtasiga bog`liq bo`ladi.
Siklni boshlang`ich nuqtasini o`rnatish uchun, oldin o`rgatilgandek, ifodani kerakli qismini
bosing yoki ifodani harakatlantirish uchun kursor klavishini bosing .Kursor klavishi tahrirlovchi
qatorlarni ifodani ko`rsatilgan yo`nalishda yurguzadi. Yodda tuting “yuqori” va “past” yoki
“chap” va “o`ng” har doim ham aniq bo`lmaydi ayniqsa, ifoda judayam mujmal bo`lib ketsa yoki
jamlash va boshqa ilg`or jarayonlarni o`z ichiga olsa.
Tahrirlarni bog`lash, boshqa matematik ifodalarni tahrirlashdan farq qiladi, chunki siz
kursor klavishlarini ishlatishingiz, yoki qatorni ko`cherish uchun qatorni tashqarisiga bosishingiz
kerak.
[space]ni bosish ifodalarda tahrirlovchi qatordagi pozitsiyani o`zgartirish
qatorni yana bir
harakterli jihati deb izohlanadi.
Operatorni o`chirib tashlash
Ikkita o`zgaruvchi nom yoki o`zgarmasga ulangan operatorni o`cherish uchun:
1.
Vertikal tahrirlovchi qatorni operatordan keyin joylashtiring.
2.
[bksp]ni bosing.
Hozir siz o`chirib tashlagan operatoringizni qayta joylashtirib yangi operatorni osonlik
bilan ichiga o`rnatishingiz mumkin.
Maslahat
Siz operatorni tahrirlovchi qatorlarni oldin joylashtitrish va [delete]ni bosish orqali o`chirib
tashlasingiz mumkin.
Yuqoridagi misollarda “oldin” va “keyin” nima ma`no anglatayotganligini ko`rish oson,
chunki ifoda biz o`qiganimizdek tabiiy ravishda chapdan o`ngga oqishni o`z ichiga oladi.
Madomiki biz tabiiy ravishda “
a bo`lingan b
” deymiz, tahrirlovchi qatorlarni bo`lish belgisidan
“keyin”
b
ga qo`yish
shuni anglatadiki, ularni
b
dan oldin qo‟yish kerak. Huddi shunday
tahrirlovchi qatorlarni bo`lish belgisidan oldin qo`yish,
ularni darhol
a
dan keyin qo`yishni
anglatadi. Keying misol buni aniqlashtiradi:
1.
Vertikal tahrirlovchi qatorni bo`lish belgisidan keyin joylashtiring.
2.
[bksp]ni bosing.
Faqat bitta obyekti bor operatorni o`chirish uchun (masalan
):
1.
tahrirlovchi qatorlarni operatordan so`ng joylashtiring.]
2.
[bksp]ni bosing.
Ba`zi jarayonlarda tahrirlovchi qatorni qayerga qo`yish aniq bo`lmaydi. Masalan |
x
| yoki
vektorli
x
ga qaraganimizda “oldin” va “keyin” nima anglatishi aniq emas. Qachonki bunday hol
bo`lganda Mathcad ikki noaniqlikni ifodani og`zaki yo`nalishda yechadi. Masalan vektor
x
bog`lanuvchi” deb o`qiymiz. Chiziq esa uni
x
dan
keyin
deb qabul qiladi.
Operatorni
qayta joylashtirish
Operatorni ikkta o`zgaruvchi yoki o`zgarmas yoki bitta o`zgarmas o`chiriligandan keyin
joylashtirish uchun, yuqorida ko`rsatilgandek oddiygina yangi operatorni [bksp]ni bosish orqali
tering.
Ikkita ifodani operator o`rtasiga joylashtirish uchun:
1.
Tahrirlovchi qatorlarni operatordan keyin joylashtiring
2.
[bksp]ni bosing. Operatorni joy to`ldiruvchisi paydo bo`ladi.
3.
Yangi operatorni tering.
Minus belgisini qo`yish
“inkor belgisi” anglatuvchi Minus belgisida “ayiruv” belgisidagi klavish ishlatiladi. qaysini
qo`yishni aniqlashtirish uchun Mathcad vertikal tahrirlovchi qatorni qayerda ekaniga qaraydi.
Agar u chap tarafda bo`lsa, Mathcad “inkor” minus belgisini qo`yadi. Agar u o`ng tarafda bo`lsa,
Mathcad “ayiruv” minus belgisini qo`yadi. Vertical tahrirlovchi qatorni
bir tarafdan ikkinchi
tarafga ko`chirish uchun [insert]ni ishlating.
Quyidagi misol minus belgisini “sin(a)”ni yoniga qo`yishni ko`rsatadi.
1.
Sin(a)ni bosing. Agar kerak bo`lsa butun ifodani tanlash uchun [space]ni bosing.
2.
Agar kerak bo`lsa, vertikal tahrirlovchi qatorni hammasini ko`chirish uchun [insert]ni
bosing.
3.
– ni tering, yoki kalkulyator panelidan minus – ni bosing.
Agar
sin(a)ni
1-sin(a)ga
o`zgartirmoqchi
bo`lsangiz,
44-betdagi
“operatorlani
joylashtirish” bo`limida aytilgandek boshqa operatorni qo`ying. Keyin 46-betdagi “operatorlarni
o`cherish” bo`limida aytilgandek operatorni – belgisi bilan almashtiring. Mathcadda –sin(a)dagi
oddiy inkor belgisi 1-sin(a) ifodasidagi minusdan kichikroq.
Yodda tuting
Operatorni joylashtirayotganingizda,bitta o`zgaruvchidan ko`ra joy to`ldiruvchi operatorni
o`ng tomonidagi ifodani tanlang, va tering, joy to`ldiruchida ayiruv minus belgisidan ko`ra. Aks
holda, Mathcad inkor belgisini qo`yadi.
Dumaloq qavs qo`yish
Mathcad jarayonlar ustunligini saqlab qolish uchun qavslarni avtomatik joylashtiradi. Bu
yerda misollar bo`lishi mumkin. Agar siz, ifodani aniqlashtirish uchun yoki umumiy strukturani
o`zgartirish uchun qavslarni qo`ymoqchi bo`lsangiz namunalar mavjud. Teng kuchli qavs
juftlarini hammasini bittada yoki qavslarni vaqtida qo`yishingiz mumkin. Biz tengsiz qavslardan
halos bo`lish uchun teng kuchli juftni qo`yishni tavsiya etamiz.
Teng kuchli qavs juftlari ifodani qo`yish uchun:
1.
Tahrirlovchi qatorlar o`rtasidagi ifodani tanlang. Buni ifodani bosish va [space]ni bir
yoki ko`p marta bosish orqali amalga oshiriladi.
2.
Bitta qo`sh tirnoq kalitini (`) bosing. Yoki kalkulyator panelidan (`) ni bosing.
Tanlangan ifoda qavslar orqali qo`yiladi.
Ba`zida qavslarni bittalab qo`yish kerak bo`ladi, (and) kalitini ishlatish orqali. Masalan
a-
b+c
ni
a-(b+c)
ga o`zgartirish uchun quyidagiga o`zgartiring:
1.
Tahrirlovchi qatorni
b
ning chap tarafiga ko`chiring. Vertikal
tahrirlovchi qatorlar
ko`rsatilgandek chap tarafda ekaniligiga ishonch hosil qiling. Agar yuqoriga ko`chirish kerak
bo`lsa [insert]ni bosing.
2.
(
ni tering va
c
ni o`ng tarafini bosing. Vertikal tahrirlovchi qatorlar ko`rsatilgandek
o`ng tarafda ekaniligiga ishonch hosil qiling. Agar yuqoriga ko`chirish kerak bo`lsa [insert]ni
bosing.
3.
Do'stlaringiz bilan baham: 
