7 -ma’ruza. MathCad paketi va uning imkoniyatlari Reja

Edit 
menyusidan 
Replace 
tugmasini bosing. Holatlar ketma-ketligini izlash uchun 
Edit
menyusidan 
Find 
ni tanlang. 
Bu buyruqlar 64 betda yana muhokama qilinadi. 
Opreratorlarni kiritish
Operatorga joylashtirishning eng onson usuli, 2 ta holatni o`rtasiga ismni yoki 2 ta 
o`zgarmas sonni kiritish. Masalan: bu yerda “+” belgisini 2ta holat o`ratasiga qanday joylahtirish 
ko`rsatilgan.
1.
Qayerda “+” belgisi bo`lishini hoxlasangiz o`sha yerga tahrirlovchi qatorlarni 
joylashtiring. 
2.
+ 
kalitini bosing yoki kalkulyator panelidan plus belgisini bosing.
 
 
Yodda tuting. 
Siz hech qachon tenglama yozyotganda bo`sh joy qoldirishingiz kerak 
emas. 
Mathcad 
operatolar atrofida qayerga kerak bo`lsa, avtomatik joylashtiradi. Agar siz joy 
qoldirishga urunsangiz MathCad o`ylaydiki, siz matematik ifoda emas matn deb hisoblab, 
shunga muvofiq tarzda matematik hududdan matn hududiga o`tkazib qo`yadi. Bo`lish va 
darajaga oshirish operatorlari natijani kuchliroq formatga o`zgartiradi. Masalan: agar siz bo`lish 
blegisini joylashtirsangiz Mathcad bu belgidan keyingi barcha narsani maxrajga tushiradi. Bu 
yerda bo`lish belgisini qanday joylashtirish ko`rsatilgan.
1.
Qayerda bo`lish belgisi bo`lishini hoxlasangiz o`sha yerga tahrirlovchi qatorni 
joylashtiring. 
2.
/
Kalitini bosing yoki kalkulator panelidan slashni tanlang. Mathcad bo‟luvchini 
joylashtirish uvhun ifodani qayta formarlaydi 
Ba`zi operatorlar faqat bitta obyektni so`raydi. Misollarga ildiz, absolut qiymat va 
boshqalar kiradi. Bulardan birini kirg`izish uchun, tahrirlovchi qatorlarni birorta obyekt yoniga 

---

joylashtiring va muvofiq tugmani bosing. Bu operatorlarini ko`plari kalkulyator panelida bor. 
Masalan x ni 
ga o`zgartirish uchun quyidagini qiling: 
1.
Tahrirlovchi qatorlarni “x” atrofida joylashtiring, oldingi yoki keyingi belgi orqali.
2.
Ildiz operatorini joylashtirish uchun 
\
ni bosing yoki kalkulyatordan ildiz belgisini 
tanlang. 
Ifoda uchun operatorga murojaat qilish. 
O`tgan bo`limlarda o`rgatilgan metodlar kutilganidek ishlaydi, agar siz o`zgaruvchi va 
raqam uchun operatorgai murojaat qilsangiz. Agar,shunga qaramasdan operatorga butun ifoda 
uchun murojaat qilmoqchi bo`lsangiz buni amalga oshirishning 2 yo`li bor. 
1.
Ifodani qavsga oling va oldingi darsda aytilgandek bajaring; 
2.
Murojaat qilmoqchi bo`lgan operatordagi ifodani aniqlashtirish uchun, tahrirlovchi 
qatorni ishlating. 
Garchan 1- metod sezgir bo`lsa ham bu sekinroq, chunki siz ikkita qavs bosishingiz kerak. 
Samaralirog`I ikkinchi metod bo`lib bu bo`limni mavzusi hisoblanadi. “Qavslarni joylashtirish 
48-betda va “qavslarni o`chirish” 49-betdagi bo`limlar qavslar bilan samarali ishlahning yo`li.
Tahrirlovchi chiziqlar chapdan o`ngga tomon gorizontal chiziqda harakatlanadigan 
gorizontal chiziq va vertikal chiziqlardan tashkil topgan. Operatorni ifodaga murojaat qilish 
uchun ifodani ikkita tahrirlovchi qator o`rtasiga joylashtirishni tanlang. Quyidagi misol terish 
orqali natija mutlaqo boshqacha chiqqanini ko`rish mumkin, nima tanlanganiga qarab. 

Bu yerda, ikkita tahrirlovchi qatorlar faqatgina numeratorda ushlab turiladi. Bu shuni 
anglatadiki istalgan operator faqatgina numeratorga murojaat qiladi.

… ni terish Bu ifodada natija beradi. Yodda tuting ikkita tahrirlovchi qatorlar o`ratsida 
ushlab turilgan ifoda ko`paytirishni birinvhi obyekti bo`ladi. 

Bu yerda butun bo`lak tahrirlovchi qatorlar ushlab turibdi. Bu shuni anglatadiki, 
istalgan operator faqatgina butun kasrga murojat qiladi. 

… terish orqali ifoda natija beradi. Qanday qilib tahrirlovchi qatorlar o`rtasidagi barcha 
narsa ko`paytuvchi ko`paytirishni birinchi obyektiga aylanganini yodda tuting! 

Bu yerda oldingi darslardagidek to`la kasr tahrirlovchi qatorlarda ushlab turilgan. 
Garchan bu safar vertikal tahrirlovchi qatorlar o`ng tarafda emas, chap tarafda turibdi. 

… terish orqali ifoda natija beradi. Ifoda tahrirlovchi qatorlarga qo`yilganda 
ko`paytirishni birinchi obyekti ikkinchiga aylanganini yodda tuting. Vertikal tahrirlovchi qator 
o`ng tomonda emas, chapda bo`lgani uchun shunday bo`ldi. 
Tahrirlovchi qatorni boshqarish 
Siz, tahrirlovchi qatorlar orasida quyidagi boshqarish usulidan foydalanishingiz mumkin: 

Operatorni bosing. Qayerni bosganingizga qarab, siz vertikal tahrirlovchi chiziqlarni 
yoki chap tomondan, yoki o`ng tomondan topasiz. 

Agar siz vertikal tahrirlovchi chiziqli ifodani bir tarafdan boshqasiga haqiqiy vaqtda 
joylashtirmoqchi bo`lsangiz [Insert] tugmasini bosing. 

Chap va o`ng pozitsiya klavishlarini, vertikal tahrirlagich chizig`ini yurg`izish uchun 
bosing, bir simbol bir marta yuradi. 

Ifodani katta o`suvchi tahrirlovchi chizig`ini tanlash uchun [space] klavishini bosing 

Har jal siz [space]ni bosganingizda, tahrirlovchi chiziq yana va yana ko`p ifoda qabul 
qiladi, oxiriga qadar ular butun ifodani qo`yadi. 

[space]ni yana bir marta bosganda tahrirlovchi chiziqlar siz boshlagan joyga qaytadi.