6-modul. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari 1-mavzu. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari. Reja

Osmalarning kinematik sxemalari.
Osmalar kinematikasiga qarab mustaqil va nomustaqil bo’ladi. Mustaqil va nomustaqil osmalar o’z navbatida g’ildirak avtomobilning bo’ylama o’qiga parallel, tik va burchak ostida tebranuvchi turlariga bo’linadi. Osmaning bu kinematik sxemalari konstruktiv jihatdan bo’ylama joylashgan ressoralar, shtangalar, avtomobilning bo’ylama o’qiga tik, parallel, burchak ostida joylashgan richaglardan iborat bo’lishi mumkin.

5-rasm. Osmaning kinematik sxemalari.

a – nomustaqil; b – bir richagli mustaqil; v - ikki richagli mustaqil (bir xil uzunlikda); g - ikki richagli mustaqil (har xil uzunlikda); d – mustaqil richag-teleskopli; e - ikki richagli mustaqil torsionli; j – mustaqil bo’ylama tebranuvchi.

Avtomobilning bo’ylama o’qiga parallel joylashgan kinematik sxemali old va orqa osmalar 4-rasmda ko’rsatilgan. Ular bitta (a,b) yoki ikkita (v) richagli bo’lishi mumkin. Bu turdagi osmalarda elastik qism bo’lib prujina, torsion ishlatilishi mumkin. Avtomobilning harakati davrida shkvorenning og’ish burchagi o’zgarishi sababli, avtomobilning statik holati uchun 18-22O gacha qiymatga ega. Bu kinematik sxemali osmalarning xususiyati shudaki, avtomobilning notekis yo’ldagi harakati davrida koleya va g’ildiraklardan ko’ndalang tekislikdagi og’ish burchagi (razval) nazariy jihatdan o’zgarmaydi.

6-rasm. Avtomobilning bo’ylama o’qiga parallel joylashgan kinematik sxemali osmalar
Osmaning elastik elementi.

7-rasm. Ressorali osma konstruktsiyasi

8-rasm. Prujinali osma konstruktsiyalari

a) Makferson turidagi osma; b) ikki richagli osma.
Pnevmobalon. Hozirgi zamonda yuk avtomobillari, ayniqsa avtobus osmalarida pnevmatik elastik qism ko’plab ishlatilayapti. Pnevmatik elastik qismning asosiy afzalligi tavsifining o’suvchanligi va yuklanish miqdori o’zgarganda kuzov tagi sathining avtomatik ravishda bir xil saqlay olish qobiliyatidir. Pnevmoballon bir, ikki va uch bo’lakli hamda diafragmali bo’lishi mumkin (6-rasm).

9-rasm. Pnevmoballonning konstruktiv o’lchamlari

Pnevmoballon tanlab qabul qilinadi. Ko’proq yuklangan o’qning yuklanishini aniqlab va konstruktiv jihatdan zarur pnevmobalon sonini tayinlab uning yuk ko’tara olish qobiliyatini aniqlash mumkin.


bu yerda: Pu-balondagi ichki bosim; Rc -balonning samarador radiusi. .
Pnevmobalon profilining radiusi quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda: k_b- formasining o’zgarish koeffitsienti ; k_b=0,5-0,6
f_b-balon deformatsiyasining yarmi,
δ-balon devorining qalinligi, δ=5 mm
Q_b va R_c-larni aniqlangandan so’ng pnevmoballon turi qabul qilinadi.
Pnevmobalonning tik yo’nalishdagi bikrligi quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda: n-politropa ko’rsatkichi, n=1,3
P_a-atmosfera bosimi;
v_a-rezervuar va balondagi gaz hajmi;
F_bs-balonning samarador hajmi,