6-mavzu. Xoʼjalik yurituvchi subyektlarning baho siyosati va baholarni shakllantirish asoslari reja

Muqobil ishlab chiqarish imkoniyatlari bilan bog'liq bo'lgan om illar ham mavjud. Bu yerda gap XYuS ishlab chiqarish imkoniyatlaridan- maksimal foydalanilganda m ahsulotlam ing maksimal almashuvchanligi, ya’ni mahsulotlaming ishlab chiqarish almashuvchanligi, shuningdek, muqobil texnologiyalaming ham maksimal almashuvchanligi xususida ketayapti. Qisqasi, bu yerda ish barcha ishlab chiqarish omillarining — tabiiy resurslar, kapital, mehnatning — maksimal almashuvchanligiga borib taqaladi. Ana shular asosida muqobil chiqimlar atroflicha to'liq aniqlanadi va bu narsa baholarni shakllantirishda hisobga olinadi. Baholarni shakllantirishning XYuS tomonidan nazorat qilinadigan va nazorat qOinmaydigan omillari alohida ajratiladi. Birinchi guruhga kiruvchi omillarga XYuSning yuqori rahbarlik organlari va uning fiinsional xizmatlari tomonidan boshqariladigan omillar kiradi. Ikkinchi guruh esa XYuSning o'ziga bog'liq bo'lmagan omillardan tashkil topadi. Iqtisodiyotning asosiy bo'g'inini bu omillarga moslashtirish o'z faoliyatida omillaming nazorat qilinmaydiganlari talablarini hisobga olgan holda ular nazorat qilinadiganlarini qtsmini boshqarish yo'li bilan amalga oshiriladi.
Real xo'jalik amaliyotida baholarni shakllantirishning yuqorida ko'rib o'tilgan xususiyatlarini inobatga oluvchi yoki olmaydigan baholar strategiyasining butun bir tizimi mavjud. Quyida ularning eng muhimlarini keltirib o'tamiz.
Yuqori baholar strategiyasi («qaymog‘ini ajratib olish») dastlab tovarlarni ularning ishlab chiqarish xarajatlaridan ancha yuqori baholarda sotilishini va keyin esa, ularning pasaytirilishini ko'zda tutadi. Bu patent bilan himoyalangan, yangi tovarlarga tegishlidir. Bunday strategiya joriy talab darajasining yuqoriligi, tovarning yuqori bahosini iste’molchi tomonidan tovar sifatining yuqoriligi tarzda e ’tirof etilgan va shunga o'xshash boshqa sharoitlarda mumkin.
Past baholar strategiyasi yoki bozorga «yorib kirish» strategiyasi ham mavjud. Bunday strategiya talabni rag'batlantirish maqsadida amalga oshiriladi. U ishlab chiqarish katta hajmda va talab yuqori elastik bo'lgan bozorlarda samarali bo'lib, unda sotib oluvchilar baholaming pasayishiga keskin munosabat bildiradilar va talabni oshiradilar. XYuS yoppasiga (ommaviy) ishlab chiqarish hisobidan baholaming past darajasini ushlab turadi.