6-мавзу. Ворислик ҳуқуқи. Режа

3.Юстининан қонунлаари бўйича ворислик мунособатлари.

Император Юстиниан даврига келиб 543 йилда қабул қилган 118-сонли Новелласи ҳамда 548 йилдаги 127-сонли Новелласи билан қонун бўйича ворислик тизимини соддалаштирилиб, қон-қариндошлик муносабатларига яъни когнатлар ворислиги тизимига тўлиқ ўтди. Император Юстиниан тизими бўйича мерос олувчилар навбати ҳам тўртга бўлинган.

Биринчи навбатдаги ворислар - тўғри чизиқ бўйича яъни вафот этган шахснинг болалари ва ўлган болаларининг болалари яъни марҳумнинг неваралари. Неваралари отасига тааллуқли бўлган ҳиссани олиб ўзаро бўлиб олишлари мумкин бўлган.
Иккинчи навбатдаги ворислар гуруҳига - биринчи навбатдаги ворислар бўлмаган тақдирда, юқори чизиқ асосидаги ота ва онаси, бува ва бувиси, вафот этган шахснинг ака-ука, опа-сингиллари ва уларнинг болалари, агар уларнинг отаоналари мерос очилишидан олдин ўлиб кетган бўлсалар, улар Юстиниан қонунлари бўйича ворис бўладилар, улар ўзларининг марҳум ота-оналарига қонун бўйича тегиши лозим бўлган мерос ҳиссасидан баб-баравар мерос оладилар.
Учинчи навбатдаги ворислар деганда, биринчи ва иккинчи навбатдаги ворислар бўлмаган тақдирда чақириладиган ворислардир. Булар асосан бир ота икки ёки бир нечта оналардан, ёки бир она ва бир нечта оталардан туғилган фарзандлар ҳам ўгай ёки юқорида кўрсатилган шахсларнинг болаларига улар ўз ота-оналарига тегишли бўлган ҳиссалардан баб-баравар улуш олиш ҳуқуқларига эга бўлганлар.
Тўртинчи навбатдаги ворислар ён томони билан боғлиқ бўлган энг яқинларидан бошланади. Бу шахслар ворис бўлиши учун юқорида кўрсатилган навбатдаги ворислар бўлмаслиги лозим. Аммо, вафот этган шахснинг «камбағал беваси» (хотини) ҳақида Юстиниан Новелларида ворислик кўрсатилмаган. Лекин бу муносабатлар преторлар ҳуқуқлари билан амалга ошиши мумкин деган тахминлар мавжуд.
Аммо, ҳеч қандай ўз мулкига эга бўлмаган камбағал бевалар ворисликнинг субъекти бўлиб, бошқа меросхўрлардек қолган мероснинг 1|4 қисми бўйича мерос олиш ҳуқуқига эга бўлганлар, лекин олган мерос массаси (ҳажми) юз фунт олтиндан ошиб кетмаслиги лозим бўлган. Агар ҳеч қандай ворислари бўлмаган тақдирда мулк эгасиз деб топилиб, давлат хазинасига, монастр ва черков муассасаларига ўтказилган.