6. Маvzu: Toponimika o‘lka tarixini o‘rganishda asosiy manbalardan biri sifatida

Muqaddaslashtirilgan joy nomlari.

Tarixiy yodgorliklarning nomlari

Paraonimlar (tashkilot, idora, muassasalarning nomlari)

Abbreviatsiya- toponimlarning qisqartirilgan holda, bosh xarflarining yoki dastlabki bo‘g‘inlarniig ajratib olgan holda Yozilgan shakli. uzr, aksh, bam va bo shkal ar.

Agroonim - (yunoncha «agros» dala, ekinzor, shudgor demakdir) bog‘. xiyobon,tomorka, dala va boshkalar nomi.

Antonim nomlar- mazmuni bir-birlariga teskari bo‘lgan nomlar: YUqori CHirchiq, Quyi CHirchiq, Oqdaryo Qoradaryo, Oqtosh, Qoratosh va boshqalar.

Antrotoponim - (yunoncha «antropos» - odam) - Kishilarga qo‘yiladigan atoqli ot, ularning ismi, otasining ismi, tahallusi yoki laqabi bilan atalgan nomlar.

Areallinomlar - (yunoncha «areal» - maydon, xudud) bir xil mazmun beruvchi yoki ayrim kushimchalar tez tez takrorlanib toponim yasaydigan so‘zlarning ma’lum xududda ko‘plab uchrashi yoki malum bir xudud arealida keng tarqalgan, o‘ziga xos ko‘rinishdagi toponimlar. Toshkent, Pskent, G‘azalkent. CHimkent kabi atamalarda «kent» qo‘shimchasining takror ishlatilishi tufayli arealli nomlar vujudga keladi.

Birlamchi va nkkilamchi nomlar:birlamchi nomlar asl nomlar;ikkilamchi nomlar - nom qo‘shilishidan hosil bo‘lgan toponimlar. Masalan, Zarafshon daryosi -Zarafshon shahri. Bu erdagi toponimik atama daryo nomidan shaharga ko‘chgan.

Dromonim - (yunoncha «dramas» — chopish, xarakat, yo‘l) ko‘cha, yo‘llar nomini anglatuvchi toponimlar: Xon yo‘li, Buyuk ipak yo‘li, Amir Temur ko‘chasi kabi.

Etnotoponim - yunoncha «etnos» - xalk, elat demak, ya’ni xalklar, elatlar, millatlar, elatlar nomlari bilan ataladigan toponimlar.

Gidronim- (yunoncha «xidro» - suv, «onim» - nom, ism)

har qanday suv ob’ektiga berilgan nomlarni anglatadi va ularni ayrim turlarga ajratib o‘rganish mumknn: potamonimdaryolar, soylar, irmoklar; pelagonim okean, dengiz, kurfazlar nomi, limnonimko‘llar, quduq, xovuzlarning nomlari.

Makrotoponim- (yunoncha «makro» - yirik) - yirik geografik nomlarning atokli oti. Masalan: Xind okeani, Pomirtog‘i misolida.

Memorialnomlar- mashhur shahslar, buyuk voqealar sharafiga ko‘yilgan nomlar. Mustaqillik maydoni, Amir Temur xiyoboni va boshqalar.

Mikrotoponim- (yunoncha «mikro» - kichik, «topos» - joy) - mahalliy aholigagina malum bo‘lgan kichik geog­rafik ob’ektlar nomi. Jarlar. quduq, ariqlar, maxalla, guzar va boshqa geografik nuqtalarning nomlari.

Oykonim- (yunoncha «oykos» - uy, turar joy, makon)

shahar qishloq mahalla kabi aholi turar joylarining atoqli oti.