6 мавзу. Рақобатлашувчи инвестиция лойиҳаларини баҳолаш

6.4.Харажатларга кўра самарадорликни баҳолаш усули

Амалиётда пул тушумларини таъминламайдиган лойиҳаларни баҳолашга дуч келишимиз мумкин. Масалан, хизмат биносини ёритиш учун кундузги ёритиш лампаларидан ёки бошқа турдаги ёритиш воситаларидан бирини танлаш вазифаси турганда шундай ҳолат юзага келади. Бунда фирма маълум бир вақт давомида кам харажат талаб этадиган ёритиш лойиҳасини танлайди.

Агар биз турли хизмат даврларига эга лойиҳаларга дуч келсак, ҳамда баҳоланаётган фаолиятни давом эттириш учун қайта молиялаш кўзда тутилса, юқорида кўриб чиқилган эквивалент аннуитетни аниқлаш усулидан фойдаланилади.
Бунда эквивалент аннуитет – ЕАS -йиллик эквивалент харажатлар деб аталади.
Мисол. Айтайлик туман ҳокимияти сув ёки электр билан иситиш тизимини киритиш масаласини ечиши керак.Бунда дисконтлаш ставкаси 10% деб олинади. Сув билан иситиш 5 йил ва бу тизимни яратиш ҳамда таъминлаб туриш учун 100 млн.сўм харажат қилиш керак. Электр иситиш тизими учун бу кўрсаткичлар мос ҳолда 7 йил ва 120 млн. сўмни ташкил этади. Буларни бир хил даврга келтириб, яъни сув тизимини 7 марта, электр тизимини 5 марта кайта лойиҳалашни кўзда тутиб, мураккаб ҳисоб китобларни амалга оширамиз. Бу ҳисоб-китоблар қуйидаги жадвалда келтирилган: Кўриниб турибдики, электр иситиш тизими йиллик кам харажатни талаб этади. Шунинг учун туман ҳокимияти учун шу лойиҳани танлаш мақсадга мувофиқдир.
6.4.1-жадвал.
Эквивалент йиллик харажатлар ҳисоб-китоби

Иситиш тизими	Амал қилиш муддати, йил	Харажатларнинг жорий қиймати, млн.сўм	Эквивалент йиллик харажатлар, млн сўм
Сув	5	100	100 / 3,791= 26,38
Электр	7	120	120 / 4,868 = 24,65

Маълумки, юқори кўриб ўтилган, маъқул инвестиция вариантини танлаб олиш усули буюджет ва даромад келтирмайдиган ташкилотлар учун аҳамиятга эга. Лекин, чекланган инвестиция ресурсларидан рационал фойдаланиш масаласи ҳам жуда муҳимдир.