|
Yulian yili
1
|
Martius
|
31
|
31
|
31
|
31
|
31
|
31
|
2
|
Aprilis
|
30
|
29
|
29
|
29
|
30
|
30
|
3
|
Mayyus
|
31
|
31
|
31
|
31
|
31
|
31
|
4
|
Iyunius
|
30
|
29
|
29
|
29
|
30
|
30
|
5
|
Kvintilis (Iyulius)
|
31
|
31
|
31
|
31
|
31
|
31
|
6
|
Sekstilis (Augustus)
|
30
|
29
|
29
|
29
|
30
|
31
|
7
|
September
|
30
|
29
|
29
|
29
|
30
|
31
|
8
|
Oktober
|
31
|
31
|
31
|
31
|
30
|
31
|
9
|
November
|
30
|
29
|
29
|
29
|
31
|
30
|
10
|
Detsember
|
30
|
29
|
29
|
29
|
30
|
31
|
11
|
Yanuarius
|
-
|
29
|
29
|
29
|
31
|
31
|
12
|
Febriarus
|
-
|
23 5
|
23 5
|
23 5
|
29(30)
|
28 (29)
|
13
|
Marsedonius
|
-
|
-
|
20
|
23 (22)
|
-
|
-
|
|
Yildagi kunlarning umumiy soni
|
304
|
355
|
365
|
366,25
|
365,25
|
365,25
|
Qadimgi Rim kalendari kun hisobi
Sana
|
Oy nomlari
|
Martius, Mayyus, Kvintilis (Iyulius), Oktober
|
Yanuarius, Sekstilis, (Augustus), Detsember
|
Aprilis, Iyunius, September, November
|
Februarius
|
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
|
Kalendarlar
IV kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
Nonlar
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
Idlar
XVII kun
XVI kun
XV kun
XIV kun
XIII kun
XII kun
XI kun
X kun
IX kun
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
|
Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan
|
Kalendarlar
IV kun
III kun
Kanun
Nonlar
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
Idlar
XIX kun
XVIII kun
XVII kun
XVI kun
XV kun
XIV kun
XIII kun
XII kun
XI kun
X kun
IX kun
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
|
Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan
|
Kalendarlar
IV kun
III kun
Kanun
Nonlar
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
Idlar
XVIII kun
XVII kun
XVI kun
XV kun
XIV kun
XIII kun
XII kun
XI kun
X kun
IX kun
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
|
Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan
|
Kalendarlar
IV kun
III kun
Kanun
Nonlar
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
Idlar
XVI kun
XV kun
XIV kun
XIII kun
XII kun
XI kun
X kun
IX kun
VIII kun
VII kun
VI kun
V kun
IV kun
III kun
Kanun
|
Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan
|
Yulian kalendarigacha qo‘llanilgan Qadimgi Rim kalendari
Qadimgi Rim kalendari
|
Oy boshi va oxiri (Dionisiy erasi bo‘yicha Yulian kalendariga o‘girilgan)
|
Oy nomlari
|
Oy kunlari soni
|
Yanaurius
|
29
|
30 oktabr - 10 noyabr er. av. 47 y.
|
Februarius
|
23
|
11 noyabr - 3 dekabr
|
Marsedonius
|
23
|
4 dekabr - 26 dekabr
|
Februariusning oxirgi kunlari
|
5
|
27 dekabr - 31 dekabr
|
Martius
|
31
|
1 yanvar - 31 yanvar er. av. 46 y.
|
Aprilis
|
29
|
1 fevral - 1 mart
|
Mayyus
|
31
|
2 mart -1 aprel
|
Iyunius
|
29
|
2 aprel - 30 aprel
|
Kvintilis
|
31
|
1 may - 31 may
|
Sekstilis
|
29
|
1 iyun - 29 iyun
|
September
|
29
|
30 iyun - 28iyul
|
Oktober
|
31
|
29 iyul - 28 avgust
|
November
|
29
|
29 avgust - 26 sentabr
|
Ikkita qo‘shimcha oylar
|
67
|
27 sentabr - 2 dekabr
|
Detsember
|
29
|
3 dekabr - 31 dekabr
|
Bir yildagi umumiy kunlar soni: 445
|
|
Mayya kalendari, oy kunlarining nomlari
Kunning tartib raqami
|
Oy kunlari
|
Kun tartibi
|
Oy kunlari
|
Nomi
|
Tarjimasi
|
Nomi
|
Tarjimasi
|
1
|
Imish
|
Urug‘
|
11
|
Chuen
|
Mahsulot
|
2
|
Ik
|
Shamol
|
12
|
Eb
|
Tuman
|
3
|
Akbal
|
Yomg‘ir
|
13
|
Ben
|
Qochish (begona o‘tlardan)
|
4
|
Kan
|
Yegulik
|
14
|
Ish
|
Yaguar
|
5
|
Chikchan
|
Bulutli
|
15
|
Men
|
It
|
6
|
Kimi
|
O‘lim
|
16
|
Kib
|
Qurg‘oq yer
|
7
|
Manik
|
Yemoq
|
17
|
Kavak
|
(momaqaldiroq)
|
8
|
Lamat
|
Charaqlagan yulduz
|
18
|
Esanab
|
Kremen pichog‘i
|
9
|
Muluk
|
Suv
|
19
|
Kanak
|
Bulutli
|
10
|
Ok
|
It
|
20
|
Axau
|
Hukmron
|
QO‘SHIMCHA O‘QIS HUCHUN
Yilning aylanishi11.
Bir yil uch yuz oltmish besh kundan iborat. Ular 12 oy: yanvar, fevral, mart, aprel, may, iyun, iyul, avgust, sentabr, oktabr, noyabr va dekabrga bo‘linadi. Yanvar 31 kunni, fevral-29, mart-31, aprel-30, may-31, iyun-30, iyul-31, avgust-31, sentabr-30, oktabr-31, noyabr-30, dekabr-31 kunni o‘z ichiga oladi. Fevral 28 kundan iborat, biroq har to‘rt yilda bir kunga ko‘payadi. Bu to‘rtinchi yilni kabisa yili deb ataymiz. Kabisa yilda fevral 29 kundan tashkil topadi.
Nega bir yil kundan iborat? Bunga sabab Yer bir yilda Quyosh atrofini to‘liq aylanib chiqadi. Bu vaqt qariyb kunni o‘z ichiga oladi. Biz «qariyb» kun dedik, nega endi aniq kun emas? Vaholanki, Yer sayyorasi Quyosh atrofini (uch yuz oltmish besh kun, olti soatda aylanib chiqadi. Bir oy davomida Oy sayyorasi Yerni bir marta aylanib chiqadi. Oy aslini olganda (yigirma to‘qqiz va yarim) kunda Yerni aylanib chiqadi. Shu tariqa Oy aylanishi bizning taqvimlardagi oylarimizga mos kelmaydi. Oy aylanishini hisobga olmasdan yilni 12 qismga bo‘lishgan. Qizig‘i shundaki, 365 kunni ham aniq qoldiqsiz 12 qismga bo‘lishning iloji yo‘q. Buning uchun kabisa yillari o‘ylab topilgan bo‘lib, oy ayni 30 kun, yana olti oyni esa 31 kunga bo‘lish mumkin. Maskur tartib dastlab amalda bo‘lgan. Nega endi bu tartibning hozirga qadar amalda emasligining sababi oddiy axmoqona harakatdan iborat bir tarixiy voqea. Oylarning inglizcha nomlanishi rimliklar nomlaridan kirib kelgan. Rim imperatori Yuliy sezar yilning olti oyini 31 kunga yana qolgan olti oyini esa 30 kunga qat’iy bo‘lgan. Har ikki oy 30 kundan iborat etib belgilangan. Yuliy sezar bitta oyni o‘z nomini abadiylashtirish sharafiga qo‘ygan bo‘lib, u hozirgacha iyul ya’ni Yuliy (Juli-us) oyi deb atab kelinadi.
Keyingi Rim imperatori Avgustos bo‘lgan. U bir oyning Yuliy sharafiga atalishini aytib, yana bir oyga o‘z nomini abadiylashtirishga farmon beradi. Shu tariqa iyuldan keyingi oy Avgust deb nomlana boshladi. So‘ngra Rim imperatori Avgustos iyul oyi 31 kun, o‘zining nomiga qo‘yilgan avgust esa 30 kundan iborat ekanligini bilgach, fevral oyidan bir kunni olib, o‘z oyi(avgust)ga qo‘shib qo‘yadi. Shundan fevral 28-29 kundan, avgust esa 31 kundan iborat bo‘lib qolgan. Keyin Avgustos sentabr, oktabr, noyabr va dekabr oylaridagi kunlarni ham o‘zgartirdi. Rim imperatori Avgustos shu tariqa Yuliy sezarning oson va oddiy taqvim tartibini buzgan».
Do'stlaringiz bilan baham: |
