|
Bir fazali va uch fazali to‘g‘rilagichlar shakli, ularning ishlash jarayoni
Fazalarning soni bo‘yicha bir fazali va ko‘p fazali to‘g‘rilagichlar mavjud. Bir fazali ko‘priksimon to‘g‘rilagichlar sxemasi 2.34-rasmda ko‘rsatilgan. Тo‘g‘rilangan kuchlanishning o‘rtacha qiymati Uo ≈ 0,9 • U2 bilan o‘lchanadi.
Agarda ventillarning ichki qarshiligini hisobga olsak:
Misol. Ko‘priksimon sxemasi bilan yig‘ilgan to‘g‘rilagichda U0 = 250 V ga teng to‘g‘rilangan kuchlanishni olish kerak, bunda Io = 0,3 A. Ventillarni tanlab olib va ulardagi kuchlanishning pasayishini nazarga olmay, transformatorning ikkilamchi kuchlanishini hisoblash kerak.
Yechish. Ko‘priksimon sxemasida: Utes..max.= 1,57 Uo. Unda: Utes..max.=1,57 · 250 = 392 V, ventil orqali o‘tuvchi tokning amaldagi qiymati: Ito‘g‘. = 0,78 · 0,3 = 0,233 A. Ma’lumotnomadan Io = 0,3 A Utes.k. = 400 V ga teng bo‘lgan D7J ventilini tanlaymiz. Тransformatorning ikkilamchi kuchlanishi U2 kuchlanish Uo bilan Uo ≈ 0,9 · U2 bog‘langan. Bundan: U2 = Uo/0,9 ≈ 282 V. Demak, transformatorning ikkilamchi kuchlanishi 282 V ga tengdir.
Uch fazali ikki taktli Larionovning sxemasi uchta oddiy ko‘priksimon sxemalardan iborat bo‘ladi. Larionov sxemasida ventillar juftma-juft ketma-ket ishlaydi, vaholanki, har qanday berilgan vaqtda katodning, ayniqsa manfiy potensialli tok ventili va ayniqsa anodning musbat potensialli juft ventili ishlaydi. Тokning ventil orqali o‘tishi ko‘rsatilgan. Larionov sxemasining afzalligi teskari kuchlanishning uncha katta bo‘lmagan qiymati hisoblanadi. Larionov sxemasi katta quvvatli to‘g‘rilagichlar uchun qo‘llaniladi.
Xulosa
Uch fazali ikki taktli Larionovning sxemasi uchta oddiy ko‘priksimon sxemalardan iborat bo‘ladi. Larionov sxemasida ventillar juftma-juft ketma-ket ishlaydi, vaholanki, har qanday berilgan vaqtda katodning, ayniqsa manfiy potensialli tok ventili va ayniqsa anodning musbat potensialli juft ventili ishlaydi. Тokning ventil orqali o‘tishi ko‘rsatilgan. Larionov sxemasining afzalligi teskari kuchlanishning uncha katta bo‘lmagan qiymati hisoblanadi. Larionov sxemasi katta quvvatli to‘g‘rilagichlar uchun qo‘llaniladi.
Bu xildagi to‘g‘rilagichlar yuqori kuchlanish va kichik tokda ishlaydigan yuklamalarga manba sifatida xizmat qiladi, ular yuklamaga 1 kV gacha kuchlanish kerak bo‘lganda ishlatiladi.
Bu xildagi to‘g‘rilagichlarning ishlash prinsipi quyidagicha: to‘g‘rila-gichga ulangan chiqish sig‘imi bir yoki bir nechta bo‘lib, ishlash jarayonida sig‘imga yig‘ilgan kuchlanish yuklamaga beriladi, ya’ni elektr energiya yuklamaga razryadlanadi.
Kuchlanishni oshiruvchi to‘g‘rilagichlar simmetrik va nosimmetrik guruhlarga bo‘linadi. Kuchaytirishni karrali ko‘paytirish cheklangan emas, ammo amaliy jihatdan 2¸10 baravar bo‘lishi mumkin. Xususiy hollarda yuklama kam tok iste’mol qilganda (Iyuk= 0,5¸2mA, U0 = 10¸100 kV) karrali oshirish 100 gacha borishi mumkin.37-rasmda kuchlanishni ikki baravar oshiruvchi nosimmetrik to‘g‘rila-gichning prinsipial sxemasi, 38-rasmda tok va kuchlanishlar vaqt diagram-masi keltirilgan.
Sxemaning ishlash prinsipi quyidagicha: birinchi yarim davrda kuchlanish U2 bo‘lganda tok D1 diod orqali o‘tib C1 sig‘imni zaryadlaydi. Bu jarayon tok uzulguncha davom etadi. Ikkinchi yarim davrda U2 teskari yarim davrga o‘zgarganda kuchlanish Uc1 va U2 qo‘shiladi va D2 orqali C2 sig‘im maksimal.
U0 » 2U2m kuchlanish yig‘indisi bi-lan zaryadlanadi. Diod D2 yopilganda sig‘im C2 yuklamaga razryadlanadi. Bu jarayon har yarim davrda qaytariladi va yuklamadagi Iyuk toki Izar zaryad tokidan kichkina bo‘ladi.39-rasmda kuchlanishni uch bara-var oshiruvchi to‘g‘rilagichning prinsi-pial sxemasi Birinchi yarim davrda C1 sig‘im D1 diod orqali UC1 = U2m qiymatgacha zaryadlanadi. Ikkinchi yarim davrda C2 sig‘im D2 orqali UC2 = U2 + UC1 qiymatgacha zaryadlanadi. Uchinchi yarim davrda C1 sig‘im D1 diod orqaliyana zaryadlanadi, D2 diod esa yopiq va C2 sig‘im D3 diod orqali C3 sig‘imga UC3 = U2m + UC2 kattalikkacha razryad-lanadi. C1 sig‘imning razryadlanishi tamom bo‘lgandan so‘ng yuklamadagi kuchlanish kuchlanishlar yig‘indisi UC1 + UC2 ga yoki 3U2m ga teng bo‘ladi. Kuchaytiruvchi zvenoning soni n ga teng bo‘lsa, u vaqtda Un = n×U2m. Yuk-lamadagi kuchlanish n yarim davrdan tashkil topgan bo‘ladi. Bu sxemadahamma diodlarning teskari kuchlanishi Utesk = 2U2m. Sig‘imdagi kuchlanish 2U2m dan oshmaydi.
Kuchlanishni ikki baravar oshiruvchi simmetrik to‘g‘rilagich sxemasi 39-rasmda, tok va kuchlanish diogrammasi 38-rasmda keltirilgan.
Birinchi yarim davrda D1 diod ochiq va C1 sig‘im zaryadlanadi. Ikkinchi yarim davrda C2 sig‘im D2, diod orqali zaryadlanadi. Yuklamadagi kuchlanish U0 birinchi va ikkinchi sig‘imdagi kuchlanishlar yig‘indisiga teng: U0 = UC1 + UC2 yuklamadagi to‘g‘rilangan kuchlanish pulsatsiya chastotasi tarmoqdagiga nisbatan ikki baravar ko‘p bo‘ladi (40-rasm): fp = 2ft.
Kuchlanishni oshiruvchi to‘g‘irlagich 42-rasmda ko‘rsatilgan. Sxemaning ishlash prinspi quydagicha: 1-yarim davrda musbat patensial transformatorning ikkilamchi chulg‘amning «b»nuqtasida bo‘lsa, D1 diod
Do'stlaringiz bilan baham: |
