6-Mavzu: Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobining nazorati

Budjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg’armasi mablag’larining nazorati.Nazoratni o’tkazish jarayonida rivojlantirish jamg’armasi mablag’larini shakllantirilishi manbalari o’rganiladi. Bu manbalar jumlasiga quyidagilar kiradi:

• 
  g’azna ijrosiga o’tgan budjet tashkilotlari bo’yicha - budjet tashkilotlarining Moliya vazirligi G’aznachiligi va uning hududiy bo’linmalarida ochilgan hisob raqamlarida hisobot choragining oxirgi ish kuni oxirida qolgan tejab qolingan mablag’lar (kapital qo’yilmalar xarajatlariga haq to’lash uchun nazarda tutilgan mablag’lar bundan mustasno);
  
• 
  budjet tashkilotlari faoliyati turiga muvofiq tovarlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotishdan olingan daromadlar;
  
• 
  vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa mol-mulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan olingan mablag’larning 50 foizi, qolgan 50 foiz mablag’ tegishli budjetlar daromadiga o’tkaziladi;
  
• 
  yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan budjet tashkilotlariga berilayotgan homiylik yordami (beg’araz yordam) hisobiga shakllantiriladi.
  

Ushbu manbalardan qo’shimcha daromad olayotgan budjet tashkilotlari Davlat budjetiga undiriladigan soliqlar va yig’imlarning barcha turlaridan ozod qilinganligini inobatga olib, bo’shab qolgan mablag’larni belgilangan tartibda, ya’ni moddiy-texnika va ijtimoiy bazani mustahkamlashga, shuningdek ularning xodimlarini moddiy rag’batlantirishga maqsadli yo’naltirilishi tekshirilishi lozim.
Jamg’arma mablag’larini sariflanishini nazoratdan o’tkazishda ularni belgilangan tadbirlarga maqsadli ishlatilishi tekshiriladi. Bu jamg’arma:

• 
  avvalo vaqtincha mehnatga layoqatsizlik bo’yicha nafaqalarni va mavjud kreditorlik qarzlarni to’lashga;
  
• 
  budjet tashkilotining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash tadbirlariga 75 foiz (tibbiyot muassasalarida 50 foiz);
  
• 
  ijtimoiy rivojlantirish va xodimlarni moddiy rag’batlantirish tadbirlariga 25 foiz (tibbiyot muassasalarida 50 foiz) sarflanishi kerak.
  

Budjetdan tashqari mablag’lar hisobi nazoratining asosiy vazifalari tekshirish dasturida aks etiriladi, ular quyidagilardan iborat bo’lishi kerak:

• 
  budjetdan tashqari mablag’laridan, shu jumladan, Budjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg’armasi mablag’laridan noo’rin foydalanilishi ustidan nazorat;
  
• 
  budjetdan ajratiladigan mablag’larning xarajatlar guruhlari va moddalari bo’yicha tasdiqlangan limitlarga rioya etilishini tekshirish;
  
• 
  shtat-smeta intizomi buzilishini tekshirish;
  
• 
  xarajatlarni mablag’ bilan ta’minlashning belgilangan navbatiga, ularni to’lash muddatlari va to’liqligiga rioya qilmaslik hollarining tekshirish.
  

Budjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha xarajatlar hisobi xuddi budjet mablag’lari bo’yicha xarajatlar guruhlari va ularni moliyalashtirish ketma-ketligi kabi amalga oshirilganligi sababli tekshirish ham xarajatlar guruhi va moddalari bo’yicha olib boriladi.
Tekshiruv jarayonida budjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha xarajatlarni hisoblanishi va to’lanishini amalga oshirilishi 294-son shakl “Kassa va xaqiqiy xarajtlar” nomli daftarda hisobini yuritilishiga e’tibor qaratiladi. Ushbu daftarda hisobga olingan kassa va xaqiqiy xarajatlar moddalari bo’yicha ko’rsatkichlar buxgalteriya schyotlari ko’rsatkichlari bilan taqqoslanadi, ya’ni sintetik va analitik hisobning mosligi aniqlanadi.
Budjet tashkilotlari yuqorida keltirilgan manbalar bo’yicha hisobvaraqlardagi budjetdan tashqari mablag’lar hisobini yuritadi. Tekshiruv jarayonida har bir manba bo’yicha alohida ochilgan shaxsiy hisobvaraqlar tekshiruvdan o’tkaziladi.
Tekshirish jarayonida budjet tashkilotlariga g’aznachilik bo’linmalari tomonidan budjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha shaxsiy hisobvaraqda muomala amalga oshirilganligini tasdiqlovchi ko’chirmalar solishtirish yo’li bilan olib boriladi. Bunda, avvalgi ko’chirmaning oxiridagi qoldiq keyingi ko’chirmadagi boshlang’ich qoldiqqa mos kelishi kerak. Bu ko’chirmalar asosida uchini memorial orderda budjetdan tashqari mablag’larning harakatiga doir jamlanma qaydnoma 381-sonli shakl rasmiylashtiriladi va bu yozuvlar 308-son shakldagi bosh jurnal kitobiga tushiriladi. Bosh jurnal kitobdan tegishli hisobot shakllari rasmiylashtiriladi. Aynan shu, birlachi xujjatlar, registrlar va hisobot shakllari ko’rsatkichlarini solishtirish yo’li bilan tekshiruvdan o’tkaziladi. Bunda, 112 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari” subschyotini aylanishlari taqqoslanadi.