6-mavzu. Badiiy tahlilning yetakchi tamoyillari

«Qalqon bilan insonni olov-la biriktirganErni kurdim men».
Va boishalar. Noyob so‘zlardan esa varvarizm paydo buladi. Shunday ekan, bu ifodalarni kanday bo‘lmasin, qorishtirish lozim: bir tomondan noyob, ko‘chma ma'nodagi, bezak va boshqa qayd qilingan so‘zlar nutqni siyqa va tuban bo‘lishdan saqlasa, boiщa tomondan ko‘p qo‘llanadigan so‘zlar (unga) aniqlik beradi. Ifodaning aniq, ravshan va ajoyib bo‘lishini ta'minlashda uzaygan, qisqargan va o‘zgargan so‘zlar xam samarali ta'sir qiladi. Bunday so‘zlar, ko‘p qo‘llaniladigan so‘zlar, nisbatan, odatdagidan o‘zgacharoq bo‘lib, boshhacharoq eshitiladi va shuning uchun nutqni siy qalashtirmaydi, odatdagi so‘zlar bilan mushtarak bo‘lgani uchun unga aniqlik kiritadi.
Shu ma'noda ba'zilarning e'tiroz bildirib, bunday so‘z ko‘llashni tanqid qilishlari va komediyalarda shoirlar ustidan kulishlari adolatdan emas. Katta Evklid unli tovushlarni o‘z xohishimcha uzaytirishga ruxsat etsalar, she'r yozish uncha qiyin ish emas, deb shoirlarni tahqir qilgan edi. Bu ifoda usulini tahqir etib, u o‘zi topgan bo‘g‘inlarda she'rlar ham yozdi:
E — epixarni men Ma-arafon yo‘lida ko‘rdim...
U — uning popu k guli me-yenga yoqmaydi...
Har holda bunday ifoda usulidan beme'yor foydalanish kulgili, zero, xamma vakt ifodaning turlarida meyor bo‘lishi lozim. Haqikatan metafora, noyob so‘zlar va boshqa so‘zlardan kulgi qo‘zg‘atish maqsadida, didsiz va ataylab foydalangan kishi Evklidsek ta'sirchanlikka erishgan bo‘lur edi. Lekin (bu ifodalarning) o‘rinli qo‘llanilishi butunlay boshqa masala. Epik poeziyada vaznga solingan noyob so‘zlar, metafora va ifodaning boshqa shakllarini ko‘p ko‘llaniladigan so‘zlar bilan almashtirib ko‘rgan har qanday kishi bizning so‘zlarimizning adolatli ekanligiga ishonadi. Masalan, Esxilda xam, Evripidda ham yambda bitilgan bir xil she'rlar bor. Ammo shu she'rdagi birgina ko‘p qo‘llaniladigan so‘z o‘rniga noyob so‘z almapggirib qo‘yilsa, bir shoirning she'ri go‘zal, boshqasiniki dag‘al ko‘rinadi.
Esxil «Filoktet»ida: