6-Mavzu: Atmosfera, gidrosfera va litosfera funksiyalari va bugungi kundagi muammolari

Gidrosfera ekologiyasi
Yer yuzidagi barcha mavjud suvlar gidrosferani tashkil qiladi. Gidrosfera deganda okean, dengiz, ko‘l , daryo, Yer osti suvlari va muzliklarni o‘z ichiga olgan Erning suv qobig‘i tushuniladi. Sayyoramizda hayot dastlab suv muhitida paydo bo‘lgan va tirik organizmlar uchun suvning ahamiyati beqiyosdir.
2 6-rasm. Suv-hayot manbai.
Yer yuzida suv suyuq, qattiq va gazsimon holatda mavjud bo‘lib, modda va energiya aylanma harakatida katta rol uynaydi. Ayniqsa atmosferadagi suv bug‘lari va tuproq namligining ahamiyati katta. Dunyo okeani suvlari tugamaydigan resurslarga kiradi va aylanma harakat natijasida suv zaxiralari doim tiklanib turadi. Inson bevosita ishlatishi mumkin bo‘lgan suv zaxiralari tugaydigan va tiklanadigan resurs hisoblanadi. Gidrosferadagi barcha suvlarning 97,2 foizi Dunyo okeanining sho‘r suvlariga to‘g‘ri keladi(6-jadval).

6-jadval

Yer yuzida suv zahiralarining taqsimlanishi

Gidrosfera komponentlari	Xajmi, ming.km^3	%	%
Butun gidrosfera	1389000	100,0
Okeanlar, dengizlar	1350000	97,2
Boshqa suvlar:	39000	2,8	(100,00)
SHu jumladan, materik muzlari	29000		74,36
Sizot suvlari	9700		24,87
CHuchuk suvli ko‘llar	123		0,31
SHo‘r ko‘llar	100		0,26
Tuproq va botqoq suvlari	40		0,10
Atmosfera	23		0,06
Daryo va suv omborlari	7		0,02
Biomassa	7		0,02

SHuni ta’kidlash kerakki, Yer ostidagi suv zaxiralarining aniq miqdori belgilangan emas. Yer yuzida hozirgi vaqtda inson bevosita foydalanishi mumkin bo‘lgan chuchuk suvlar miqdori gidrosferadagi umumiy suv xajmining taxminan 1% dan ortiqrog‘ini tashkil qiladi.
Sayyoramizda daryo va ko‘l suvlari bir tekis taqsimlanmagan va ayrim hududlarda suv tugaydigan hamda juda sekin tiklanadigan resurs hisoblanadi. Dunyo aholisi tez suratlarda o‘sib borayotgan hozirgi vaqtda 2 mlrd. dan ortiq kishi sifatli ichimlik suvi bilan etarlicha ta’minlangan emas.