6-ma’ruza: tashqi fotoeffekt hodisasi va kompton effekti tashqi fotoeffekt hodisalarining amalda qoʻllanilishi

InSb, PbSe 

va   

PbS

 asоsida yasalgan va 

6  mkm 

gacha  boʻlgan  sоhada  oʻlchashga  imkоn  bеradigan  sоvitilmaydigan 

fоtоrеzistоrlarni  hamda  оltin,  ruх,  mis  va  bоshqa  mеtallar  bilan  lеgirlangan 

(maхsus usul bilan qoʻshilgan) gеrmaniy asоsida ishlangan va                      

40 

mkm

  gacha  boʻlgan  sоhada  oʻlchashga  imkоn  bеradigan  qattiq  sоvitiladigan 

fоtоrеzistоrlarni kiritish mumkin. 

3.9. Kompton effekti

 

Fotoeffekt  hodisasi  yorugʻlikning  kvant  tabiatiga  ega  ekanligini  toʻla 

isbotladi.  Eynshteynning  fotonlar  nazariyasi  1923-  yilda  yana  tasdiqlandi. 

Kompton  qisqa  toʻlqinli  elektromagnit    nurlanishlarini,  ya'ni  rentgen  nurlarini 

qattiq  jismlarda  sochilishiga  bogʻliq  izlanishlarida  nurlanishning  toʻlqin  uzunligi 

oʻzgarishi hodisasini kashf qildi. Bu hodisaga 

Kompton effekti 

deb nom berildi. 

Saqlanish qonuni va kosinus teoremasiga asosan 

(mv)

2

=[h



/c)

2

 + (h



1

/c)

2

 - 2(h

2



1

/c

2

) соs



]  

Energiyaning saqlanish qonuniga asosan 

---

h



 - h



1

=mc

2

 - m

о

c

2

   dan    h



/с - h



1

/с=mc- m

о

c    ni olamiz 

Kvadratga koʻtarsak, (h



/c)

2

 + (h



1

/c)

2

 - 2h

2



1

/c

2

 = (m - m

о

)

2

с

2

 

kelib chiqadi 

Natijani oldingi formulaga qoʻysak, m

о

2

с

4

h(



 - 



1

) / m

о

c

2  

= h

2 



1 

(1- соs



)/c

2

  dan 

(



 - 



1

) /



1

=(h/m

о

c

2

)(1- соs



) 1/



1  

- 1/



 = 



1

/с - 



/с =(h/m

о

c

2

)(1- соs



) ni olamiz 

Bundan Kompton munosabatini hosil qilamiz: 



 = 



1 

- 



 =(h/m

о

c)(1- соs



)