6-маъруза. Ўлчашларнинг сифат мезонлари. Метрологиянинг аксиомалари. Режа

1-постулат - ўлчанаётган катталикнинг чинакам қиймати 
мавжуддир. 
2-постулат - катталикнинг чинакам қийматини аниқлаш мумкин 
эмас. 
3-постулат - ўлчаш амалида катталикнинг чинакам қиймати 
доимийдир. 
Энди айтишимиз мумкинки, ўлчанаётган катталикнинг учта қиймати 
бўлар экан: 
1.Чинакам қиймат (уни аниқлаш имкони мавжуд эмас); 
2.Ҳақиқий қиймат (чинакам қийматга яқин); 
3.Олинган қиймат (тажрибадан олинган қиймат). 
Табиийки, ҳакиқий қийматни қаердан оламиз деган савол туғилиши 
мумкин. Юқорида келтирган мисолимиз бўйича, олмани савдо дўкони 
тарозисида бир неча марта такрорий ўлчаб, натижаларнинг ўртача қийматини 
олсак, шу ҳақиқий қиймат деб олиниши мумкин.

---

6.3. Ўлчаш хатоликлари, уларнинг табақаланиши 
Ўлчаш хатоликлари турли сабабларга кўра турлича кўринишда намоён 
бўлиши мумкин. Бу сабаблар қаторига қуйидагиларни киритишимиз мумкин: 
– ўлчаш воситасидан фойдаланишда уни созлашдан ёки созлаш даражасини 
силжишидан келиб чиқувчи сабаблар; 
– ўлчаш объектини ўлчаш жойига (позициясига) ўрнатишдан келиб 
чиқувчи сабаблар; 
– ўлчаш воситаларининг занжирида ўлчаш маълумотини олиш, сақлаш, 
ўзгартириш ва тавсия этиш билан боғлиқ сабаблар; 
– ўлчаш воситаси ва объектига нисбатан ташқи таъсирлар (температура ёки 
босимнинг ўзгариши, электр ва магнит майдонларининг таъсири, турли 
тебранишлар ва ҳоказолар) дан келиб чиқувчи сабаблар; 
– ўлчаш объектининг хусусиятларидан келиб чиқувчи сабаблар; 
– операторнинг малакаси ва ҳолатига боғлиқ сабаблар ва шу кабилар. 
Ўлчаш хатоликларини келиб чиқиш сабабларини таҳлил қилишда энг 
аввало ўлчаш натижасига салмоқли таъсир этувчиларини аниқлаш лозим 
бўлади. 
Ўлчаш хатоликлари у ёки бу хусусиятига кўра қуйида келтирилган 
турларга бўлинади: 
I. Ўлчаш хатоликлари ифодаланишига қараб қуйидаги турларга 
бўлинади: