6-Laboratoriyalıq jumıs Mikroorganizmlerdi egiw hám taza kul`turasın ajıratıp alıw usılları Jumıstıń maq seti

Kerekli materiallar hám úskeneler. Azıqlıq ortalıqlar, hár qıylı ólshemdegi kolbalar, spirt, distilengen suw, mikroskop, petlya, preparat aynası, pipetka, Petri chashkaları.
Mikroorganizmlerdiń rawajlanıw cikli, fiziologiyalıq, biologiyalıq qásiyetleri ádette taza kul`turalar menen isleskende izertlenedi. Taza kul`tura degende mikroorganizmlerdiń bir túrinen turatuǵın kul`tura túsiniledi. Taza kul`turanı bólip alıw óz ishine 3 etaptı (Jıynalǵan kul`tura alıw~ taza kul`tura bólip alıw~ bólip alınǵan kul`turanıń tazalıǵın anıqlaw) aladı.
1. Jıynalǵan kul`turanı alıw. Jıynalǵan kul`tura dep kul`turada bir fiziologiyalıq topardıń yamasa bir túrdiń wákilleriniń basım bolıwı túsinledi. Jıynalǵan kul`tura túsinigi mikrobiologiyalıq izertlew ámeliyatına S.Vinogradskiy hám M.Beyering tár epinen kirgizildi. Bul usıldıń tiykarı mikroorganizmlerdiń aralasqan populyaciyasınan bizdi qızıqtırǵan mikroorganizmler ushın qolaylı jaǵday tuwǵızıw.
Ajıratıp alatuǵın mikroorganizmlerge elektiv jaǵday jaratıw waqtında olardıń fiziologiyasın biliw oǵada áhmiyetli. Elektiv jaǵday Kóbinese hár bir túrdiń jaqsı ósiwi ushın qolaylı bolǵan azıqlıq ortalıqtı tańlaw jolı menen iske asırıladı, sebebi hár qıylı mikroorganizmler óziniń rawajlanıwı ushın hár qıylı azıqlıq dereklerdi talap etedi. Ms: molekulyar azottı ózlestiriw uqıbına iye mikroorganizmler, quramında azottıń baylanısqan forması bolmaǵan azıqlıq ortalıqta jaqsı ósedi. Usınday azıqlıq ortalıqqa topıraqtan tayarlanǵan suspenziyanı eksek topıraqtaǵı hár qıylı mikroorganizmlerdiń ishinen birinshi gezekte azotfiksatorlar jaqsı rawajlanadı.
2. Taza kul`tura ajıratıp alıw. Toplanǵan kul`tura alınǵannan soń onnan taza kul`tura alıwǵa kirisiledi. Taza kul`tura bólek koloniyada yamasa bir kletkadan alınıwı múmkin. Koloniyadan taza kul`tura ajıratıp alıw ushın Kóbinese R.Kox usılı paydalanıladı. Bul usıl taza kul`turanı ayırım koloniyadan ajıratıp alıwǵa tiykarlanǵan. Biraq bul usıl qattı azıqlıq ortalıqlarda óspey tuǵın mikroorganizmlerdi bólip alıw ushın qolaysız esaplanadı. Bunday mikroorganizmlerge mısal etip kópshilikvodorosllerdi hám ápiw ayılardı kórsetiw múmkin. Jıynalǵan kul`turalardan taza aerob mikroorganizm kul`turaların qattı azıqlıq ortalıq betlerine egiledi. Suwlı vannada balqıǵan, sterillengen agarlı yamasa jelatinli azıqlıq ortalıq sterillengen Petri chashkasına quyıladı. Azıqlıq ortalıq suwıǵannan soń onıń betine pipetka járdeminde Jıynalǵan kul`turadan yamasa onıń suwlı aralaspasınan bir tamshı tamızıp sterillengen shiyshe shpatel` járdeminde bir tegis aralastırıladı hámde usı shpateldiń ózi menen ekinshi, úsh inshi hám t5rtinshi Petri chashkasındaǵı azıqlıq ortalıqtıń beti jaqsılap s6rtiledi (11-súwret).

Ádette inkuvaciya dáwirinen soń birinshi, ekinshi chashki Petride bir tutas koloniyalar Ósip shıǵadı. Al keyingi úsh inshi hám tórtinshi chashki Petride sanawǵa imkaniyat beretuǵınjekkelengen, bóleklengen koloniyalar Ósip shıǵadı. Jıynalǵan kul`turanı shtrix usılında petlyada egiw múmkin. Bunda Jıynalǵan kul`turadan yamasa onıń aralaspasınan petlya járdeminde alıp qattı azıqlıq ortalıq betine shtrix túrinde egedi.

11-súwret. Qattı azıqlıq ortalıq betine mikroorganizm kul`turaların shpatel` járdeminde egiw. 1. Drigal`skiy shpateli, 2-egiw, 3-ekkennen soń mikroorganizmlerdiń ósiwi

Hár bir egisten soń petlya spirtovka jalınında sterilizaciya etiledi. Egip bolınǵannan soń chashkalar olardıń suwıwı waqtında payda bolǵan suw puwların jekkelengen koloniya alıwda zıyan etpewi ushın qaqpaǵı tómen qaratılǵan halda termostatqa qoyıladı (12-súwret).

Ádette egis keyingi 3-4 aralaspa dárejelerinen tayarlana-dı. Bunıńushın balqı ǵan hám 48-50^0C temperaturaǵa suwıǵan agarlı ortalıqqa Jıynalǵan kul`turadan 0,5-1,0 ml tamızıladı. Keyin probirkalardı alaqanda aylandırıp jaqsılap aralastırıladı. Soń spirtovka jalınında probirka tıǵının alıp sterillengen halattı saqlaǵan halda chashka Petrige quyıladı. Agarlı ortalıq suwıǵannan soń chashka Petri termostatqa qoyıladı.
		12-súwret. Mikroorganizmlerdi ósiriw ushın termostat.
13-súwret. Probirkada qıya (skoshennoy) agarlı ortalıq tayarlaw
	14-súwret. Mikroorganizmlerdi ukol (a) menen hám balqı ǵan qattı azıqlıq ortalıqqa (b) ekkende ósiwi. 1-aeroblar, 2-mikroaerofiller, 3-fakul`tativ anaeroblar, 4-anaeroblar.

Mikroorganizmlerdiń ósiw tezligine baylanıslı 1-7 kún aralıǵında qoyıladı. Ósip shıqqan, jekkelengen koloniyalardı petlya menen probirkadaǵı qı yalap qatırılǵan qattı azıqı 3 ortalıq betine yamasa probirkadaǵı suyıq azıqlıq ortalıqqa egiledi (13-14-súwret). Fakul`tativ anaeroblardıń taza kul`turasın Kóbinese tereńge egiw usılı menen alınadı. Bunıńushın qattı azıqlıq ortalıqlar aldın ala probirkalarǵa 15-20 ml muǵdarında quyılıp sterilizaciyalanadı.
Ósip shıqqan koloniyalardan sterillengen skal`pel` yamasa petlya járdeminde ayırıp alınǵan taza kul`turanıń ósiwi ushın qolaylı bolǵan suyıq azıqlıq ortalıqqa aralastırıladı. Ayırım jaǵdaylarda taza kul`tura alıw ushın qattı azıqlıq ortalıqqa bir márte egiwdiń ózi jetkilikli boladı. Biraq Kóbinese qattı azıqlıq ortalıqqa egiw 2-3 mártebe qaytalanadı. Bunday egis materialı sıpatında jeke koloniyadan alınǵan kul`turalar paydalanıladı.
Bunnan basqa taza kul`turanı mikromolekulyator yamasa mikroselektor járdeminde tamshı usılında alıwǵa boladı.
3. Ajıratıp alǵan kul`turanıń tazalıǵın tekseriw. Ajıratıp alınǵan kul`turanıń tazalıǵı jaqsılap tekseriliwi shárt. Bul vizual, mikroskopiyalıq qadaǵalaw hám hár túrli azıqlıq ortalıqlarǵa egip kóriw usılları menen anıqlanadı . Vizual qadaǵalawda tıǵızlanǵan qalıń agarlı ortalıqtan betindegi shtrixtı mikroorganizmlerdiń ósiwi qaraladı. Eger shtrix boyınsha ósiw hár qıylı bolsa demek kul`tura pataslanǵan. Bunday qadaǵalaw tek qattı azıqlıq ortalıq betinde ósiw uqıbına iye kul`turalarǵa tán. Mikrob kul`turasınıńtazalıǵın mikroskop astında qadaǵalaw shárt. Bunıńushın fiksaciyalanǵan, boyalǵan kletka preparatın tayarlaw hám onı immersion sistema astında qaRaw yamasa tiri kletkadan preparat tayarlaw fazalı kontrastlı qurılıstı paydalanǵan halda mikroskopta qaraw kerek. Kópshilikmikroorganizmlerdiń taza kul`turası ádette morfologiyalıq bir tuwıslı bolıp keledi. Biraq ayırım bakteriyalardıń kletkaları polimorf bolıp keledi. Sonlıqtan bunday bakteriyalardıń kul`turalarınıńtazalıǵın mikroskopta anıqlaw bir qansha qıyınshılıq tuwdıradı. Kul`tura tazalıǵın azıqlıq ortalıqlarǵa egip bolıp tekseriw shárt. 1-gezekte taza kul`turanıń ósiwi ushın qolaylı bolǵan azıqlıq ortalıqlarǵa egiledi. Ósip shıqqan koloniyanıńbirgelikliligi kul`turanıń tazalıǵınan derek beredi. Kópshilikxemegeterotrof mikroorganizmlerdiń ósiwine imkaniyat jaratatuǵın góshli peptonlı agarǵa egiliwi shárt bolıp esaplanadı. Ósip shıqqan koloniyanıńbirgelikliligi yamasa kerisinshe góshli peptonlı agarda óspey tuǵın bolsa bul túrdiń joqlıǵı kul`turanıń tazalıǵınıńkriteriyası bolıp esaplanadı. Biraq ayırım avtotrof hám geterotrof mikroorganizmlerdiń kriteriyası góshli peptonlı agardan basqa góshli peptonlı bul`on, kartofelli agar hám suslaǵa egip kórip anıqlanadı .
Qadaǵalaw ushın sorawlar
1. Mikroorganizmlerdi egiwdiń qanday usılları bar?
2. Mikroorganizmlerdi egiwdegi qızdırıw usılı basqa usıllarǵa salıstırǵanda qanday abzallıqqa iye?
3. Taza kul`tura degenimiz ne?
4. Taza kul`turanı ajıratıp alıw óz ishine qanday etaplardı aladı?
5. Ajıratılǵan kul`tura tazalıǵı qanday usıllar menen tekseriledi?